Ocena ryzyka systemów technicznych. Podstawy analizy ryzyka i metodologii zarządzania

2024 Autor: Howard Calhoun | [email protected]. Ostatnio zmodyfikowany: 2023-12-17 10:38

Ocena ryzyka systemów technicznych i podejmowanie adekwatnych decyzji to rzeczywista codzienna praktyka, w której właściwa decyzja jest niezbędna i zawsze określa odpowiednio obiektywne konsekwencje, co nie zawsze odpowiada rozsądnym kalkulacjom.

Wszystkie systemy techniczne, jakie kiedykolwiek powstały, działają w oparciu o obiektywne prawa, przede wszystkim fizyczne, chemiczne, grawitacyjne i społeczne. Poziom kwalifikacji specjalisty, poziom rozwoju teorii i praktyki analizy i zarządzania ryzykiem są z pewnością ważne, ale nie zawsze obiektywnie odzwierciedlają rzeczywistość.

Tło, teoria i koszt oceny ryzyka

Różnorodność systemów technicznych jest determinowana przez wielość rodzajów działalności produkcyjnej, różnice w obiektach przemysłowych, ich znaczenie dla sfer życiaczłowiek.

Analiza ryzyka technologicznego uwzględnia prawdopodobne negatywne konsekwencje:

• awaria systemów technicznych,
• awarie w procesach technologicznych,
• błędy personelu serwisowego.

Rozważenie negatywnego wpływu na ludzi i środowisko naturalne ma sens.

Nawet bezwypadkowe działanie przemysłu (emisje, wycieki szkodliwych substancji, nieoczyszczone ścieki itp.) może prowadzić do konieczności oceny ryzyka według różnych parametrów i konsekwencji.

Czynnik ludzki w ocenie ryzyka

Wyniki zastosowania systemu technicznego w kontekście oczekiwanego ryzyka są niezbędne do podejmowania świadomych decyzji:

• określ położenie;
• projekt obiektów produkcyjnych;
• transport i przechowywanie niebezpiecznych substancji i materiałów;
• dostawa energii (gaz, prąd, sprężone powietrze);
• i inne rzeczy.

W badaniu ryzyka wykorzystywane są formalne metody i algorytmy, brane są pod uwagę różne sytuacje, z którymi może spotkać się kadra kierownicza i personel operacyjny.

Niepewność to charakterystyczna cecha zastosowania systemu technicznego. W wielu przypadkach zapadają decyzje konkretnego specjalisty, co odciska piętno na metodyce, przebiegu i wynikach analizy ryzyka.

Środowisko dla istnienia systemów technicznych

Zazwyczaj technicznesystemy są tworzone przez ludzi. Idee natury i inicjatywy kosmitów zwykle nie niosą ze sobą tak dużego ryzyka i nie wymagają tak szczególnej uwagi, jak wytwory ludzkich rąk.

Niezawodność systemów technicznych i ryzyko technologiczne zadania są zdeterminowane jego zakresem. Na przykład dom i jego konstrukcje inżynierskie są zawsze związane z terytorium, jego cechami, klimatem, wpływem innych systemów technicznych, działalnością człowieka itp.

Zjawiska naturalne wpływają na systemy techniczne nie celowo, ale obiektywnie. Ludzie mogą nie mieć pojęcia, że w wyniku ich „rozsądnych” działań ten dom lub jego konstrukcje inżynierskie mogą znaleźć się w nieprzewidzianej sytuacji.

W wyniku budowy nowego domu, który zwiększy presję na konstrukcje inżynierskie terenu, mogą ucierpieć istniejące systemy techniczne. Na przykład w wyniku huraganu może zerwać dach lub uszkodzić konstrukcje wsporcze.

Domy budowane przez specjalistów przyzwyczajonych do specyfiki danego obszaru mogą powodować znaczne szkody w okolicy, co stawia szczególne wymagania w szczególności fundamentom konstrukcji.

Obsługa samolotu przez doświadczonych pilotów na znanych trasach z pewnością doprowadzi do nieprzewidzianych sytuacji podczas przecinania górzystego terenu lub lotu nad terytoriami, w których atmosfera charakteryzuje się spadkami ciśnienia, prądami powietrza itp.

Ocena ryzyka systemów technicznych i otoczenia ich „istnienia” jest zadaniem, którego istotnośćrośnie każdego dnia. A złożoność tego zadania jest proporcjonalna do szybkości tworzenia nowych systemów technicznych i nowych opcji wpływania na istniejące systemy.

Powstanie i rozwój systemów technicznych

Normalne życie człowieka i działanie stworzonych przez niego mechanizmów nigdy nie wykraczało poza rozsądną potrzebę i realne możliwości.

Samochód zastąpił konia, a pojawienie się kolei, statków i samolotów zmieniło infrastrukturę do przewozu towarów i pasażerów. Żaden system techniczny nie stoi w miejscu, a jego funkcjonalność i możliwości zastosowania odzwierciedlają jego możliwości techniczne na tle obecnego środowiska i innych systemów technicznych.

Zarówno sam system, jak i jego funkcjonalność tylko w bardzo rzadkich przypadkach leżą w kompetencjach jego twórców, znacznie częściej nakładają się nań działania tych, którzy eksploatują, naprawiają, modernizują, uzupełniają, kompletują budowę…

Prawdziwe przykłady zagrożeń w tym naturalnym procesie rozwoju (według źródła):

• zjawiska naturalne;
• czynnik ludzki;
• systemy techniczne;
• środowisko społeczno-gospodarcze.

Powodują skutki o różnym stopniu dotkliwości, to znaczy tworzą potrzebę „zrobienia czegoś” w celu utrzymania wymaganej funkcjonalności i przywrócenia działania systemu technicznego, który został dotknięty zjawiskiem naturalnym (powódź, osuwisko, trzęsienie ziemi, …), który został uszkodzony przez działania ludzi, uderzenie innego systemu technicznego lub znalazł się bez „środków doistnienie”, kiedy sytuacja społeczno-gospodarcza wokół zmieniła się dramatycznie.

Istnieje wiele możliwości wpływania na obecny system. Ryzyko powstaje zarówno wtedy, gdy osoba nic nie robi, jak i wtedy, gdy ocenia stan rzeczy i podejmuje działania w celu zwiększenia niezawodności systemów technicznych i zmniejszenia ryzyka spowodowanego przez człowieka.

Postęp w systemach i rozwój teorii oceny ryzyka

Postęp naukowy i technologiczny od dawna doprowadził do tego, że człowiek świadomie zaczął tworzyć naukowe podstawy w dziedzinie analizy i oceny ryzyka. Naukowcy od dawna przekonywali, że „ryzyka i niebezpieczeństwa w rozwoju cywilizacji były, są i będą… będziesz musiał przyzwyczaić się do idei konieczności życia pod tym ciężarem… to znaczy tylko jedno rzecz: ludzkość musi się nauczyć, jak zminimalizować to ryzyko i niebezpieczeństwo."

Zazwyczaj metody analizy ryzyka są rozumiane jako:

• statystyki;
• wartość do ceny;
• oceny ekspertów;
• analiza;
• analogia (zastosowanie analogów);
• zrównoważenie finansowe;
• analiza wpływu;
• opcje połączone.

To działa, ale nie zawsze. Obecny etap rozwoju świadomości społecznej, ilość i złożoność istniejących systemów technicznych jest tak duża, że często trudno mówić o realnym kwalifikowanym wpływie człowieka na dany system, który nie powoduje pojawienia się nowego ryzyko lub realne niebezpieczeństwo.

Jednakże to rozwójmetodyki analizy i oceny ryzyka, nagromadzenie danych statystycznych i rzeczywistego materiału doświadczalnego w trakcie eksploatacji doprowadziły do tego, że niezawodność systemów technicznych i ocena ryzyka stały się niezbędnymi elementami zarówno przy tworzeniu nowych systemów, jak i rozwoju istniejących.

Samodzielne systemy w statyce

Często dziwne jest słyszeć, że podstawowy projekt samolotu lub liniowca oceanicznego powstał w ubiegłym stuleciu. Ale tworzenie od podstaw radykalnie nowego samolotu lub liniowca jest absurdem i w tym momencie żaden wykwalifikowany specjalista nie zaoferuje niczego zupełnie nowego.

Wiedza z ubiegłego wieku, podobnie jak teoretyczny rozwój Archimedesa, jest zasadniczo przydatna. Budują nowoczesne rozumienie rzeczy i ich funkcjonalność. To normalne i naturalne. I działa, zapewniając świadome zarządzanie ryzykiem, dostarcza aparat matematyczny do określania niezawodności konkretnego systemu, do oceny ryzyka nieprzewidzianej sytuacji i jej konsekwencji.

Zupełnie inny scenariusz dają systemy, które stają się integralną częścią ludzkiego życia, a dodatkowo są stale ulepszane przez masę ludzi. Tak trudno jest ocenić ryzyko, przeprowadzić analizę i przewidzieć rozwój Internetu, zasobów sieciowych, programów. Te systemy techniczne nie działają zgodnie z zamierzeniami autora (zespołu programistycznego).

Samodzielne systemy w dynamice

Dzisiejszy język programowania nie jest aplikacją, którą zaplanowali jego twórcy w momencie wdrażania, wydawania nowych wersji. Programista posługuje się językiem programowania w zakresie swoich kompetencji i doświadczenia. Najmniej interesują go pomysły twórców języka.

Ale błąd popełniony przez programistę narzędzia może uszkodzić system, który programista stworzył za pomocą tego narzędzia. Najczęściej użytkownik takiego systemu spowoduje szkody, używając go w sposób inny niż zamierzony przez programistę.

Te okoliczności prowadzą do działań zapobiegających negatywnemu wpływowi systemu bez udziału jego twórcy, a tym bardziej bez udziału twórcy narzędzia. W tym kontekście ocena ryzyka systemów technicznych nabiera innego znaczenia:

• istnieje narzędzie do tworzenia systemu technicznego;
• istnieje system stworzony za pomocą narzędzia;
• istnieje wiele zastosowań systemu w różnych dziedzinach;
• istnieje wiele wdrożeń dostosowania funkcjonalności systemu;
• istnieje problem z wyborem optymalnej adaptacji i jej odwrotnego wpływu na system i narzędzie do jego tworzenia.

Mówiąc prościej, wiedza niektórych specjalistów zamieniła się w system techniczny, w ten sposób oddzieliła się od twórcy. Wiedza ta znalazła zastosowanie w praktyce i zyskała wiele możliwości wykorzystania, co wiązało się nie tylko z nową wiedzą, ale także z konkretnymi nowymi wdrożeniami systemu. Nowa wiedza oddzieliła się od jej twórców i stworzyła powód, dla którego należy ją połączyć w celu analizy i oceny, aby wpłynąć z powrotem na system.

Systemy nadmiarowe zwiększające niezawodność

Bezpieczeństwo iNiezawodność zawsze była kluczowym pojęciem przy projektowaniu i użytkowaniu każdego systemu. Co więcej, poziom i stopień odpowiedzialności systemu z reguły nie odgrywa szczególnej roli. Większe znaczenie ma badanie niezawodności i ryzyka nienadmiarowego systemu technicznego.

Rafineria ropy naftowej i konwencjonalny kran wodny to zupełnie różne systemy, ale badanie bezpieczeństwa, niezawodności i ryzyka nieredundantnego systemu technicznego jest istotne w obu przypadkach.

Zarezerwowanie systemu jako całości lub części jego konkretnego elementu nie zawsze jest wskazane, a często wręcz niemożliwe.

Ale rezerwacji można dokonywać na różne sposoby. Niektóre elementy systemów można po prostu całkowicie zmienić i będzie to idealne rozwiązanie. Niektóre systemy po prostu trzeba wymienić na nowe w oparciu o doświadczenia z poprzednimi modelami, ale niekoniecznie jednorodne.

Teoria systemów, ocena ryzyka i metodologia zarządzania nigdy nie były dogmatem od samego początku. Jako systemy wiedzy oparte na doświadczeniu, statystyce i intuicji specjalistów, reprezentują dynamiczny potencjał, który w każdej sytuacji jest stosowany w sposób indywidualny.