ZRK S-125 „Neva”: rozwój, charakterystyka wydajności, modyfikacje

2024 Autor: Howard Calhoun | [email protected]. Ostatnio zmodyfikowany: 2023-12-17 10:38

S-125 Neva to system rakiet przeciwlotniczych krótkiego zasięgu (SAM) produkowany w ZSRR. Wersja eksportowa kompleksu została nazwana Peczora. W klasyfikacji NATO nosi nazwę SA-3 Goa. Kompleks został przyjęty przez ZSRR w 1961 roku. Głównym twórcą systemu obrony powietrznej był NPO Almaz nazwany na cześć Raspletina. Dzisiaj zapoznamy się z historią systemu obrony przeciwlotniczej Newa i jego charakterystyką techniczną.

Historia

System rakiet przeciwlotniczych był częścią obrony powietrznej ZSRR i był przeznaczony do ochrony infrastruktury przemysłowej i wojskowej przed atakami wszelkiego rodzaju broni przeciwlotniczej wykonującej misję bojową na średnich, niskich i ekstremalnie niskich wysokościach. Błąd naprowadzania pocisku na cel może wynosić od 5 do 30 metrów.

Rozwój systemów obrony przeciwlotniczej rozpoczął się w NPO Almaz w 1956 roku w odpowiedzi na stworzenie samolotów, które skutecznie działają na niskich wysokościach. Warunki realizacji projektu zakładały możliwość niszczenia celów lecących na wysokości od 0,2 do 5 km, w odległości od 6 do 10 km, z prędkością nie większą niż 1500 km/h. Podczas pierwszych testów kompleks współpracował z rakietą 5V24. Ten tandem okazał się niewystarczająco skuteczny, w związku z tymzadanie stawiało dodatkowy wymóg - dostosować go do nowej rakiety 5V27, zunifikowanej z Volna. Ta decyzja umożliwiła znaczną poprawę TTX (charakterystyki wydajności) systemu. W 1961 roku kompleks został oddany do użytku pod oznaczeniem S-125 „Neva”.

W przyszłości system obrony powietrznej był modernizowany więcej niż jeden raz. Obejmował on sprzęt do zwalczania zakłóceń GSHN, obserwacji telewizyjnej celu, dywersji PRR, identyfikacji, kontroli dźwięku, a także instalacji zdalnego wskaźnika SRT. Dzięki ulepszonej konstrukcji system obrony powietrznej był w stanie niszczyć cele znajdujące się w odległości do 17 kilometrów.

W 1964 roku zmodernizowana wersja systemu obrony przeciwlotniczej została oddana do użytku pod nazwą S-125 „Neva-M”. Wersja eksportowa instalacji została nazwana „Peczora”. Od 1969 roku rozpoczęto dostawy kompleksu do państw Układu Warszawskiego. Dosłownie rok później zaczęto dostarczać S-125 do innych krajów, w szczególności do Afganistanu, Angoli, Algierii, Węgier, Bułgarii, Indii, Korei, Kuby, Jugosławii, Etiopii, Peru, Syrii i wielu innych. W tym samym 1964 roku oddano do użytku pocisk 5V27, opracowany przez Biuro Projektowe Fakel.

W 1980 roku miała miejsce druga i ostatnia próba modernizacji kompleksu. W ramach modernizacji projektanci zaproponowali:

1. Przenieś stacje naprowadzania pocisków na bazę cyfrową elementu.
2. Przeprowadzić oddzielenie kanałów pocisku i celu przez wprowadzenie dwóch stanowisk kontrolnych. Umożliwiło to zwiększenie maksymalnego zasięgu pocisków do 42 km, dzięki zastosowaniumetoda "pełnego wywłaszczania".
3. Wprowadź kanał naprowadzający dla pocisków.

Ze względu na obawy, że ukończenie Newy zakłóci produkcję nowego systemu obrony przeciwlotniczej S-300P, opisane propozycje zostały odrzucone. Obecnie proponowana jest wersja kompleksu, oznaczona jako S-125-2 lub Peczora-2.

Skład

SAM zawiera następujące narzędzia:

1. Stacja naprowadzania rakiet (SNR) SNR125M do śledzenia celu i naprowadzania na niego pocisków. Elektrociepłownia jest umieszczona na dwóch przyczepach. Jeden zawiera kabinę sterowniczą UNK, a drugi słup antenowy. CHP125M współpracuje z radarowymi i telewizyjnymi kanałami śledzącymi, w trybie ręcznym lub automatycznym. Stacja wyposażona jest w automatyczną wyrzutnię APP-125, która wyznacza granice strefy zniszczenia systemu obrony powietrznej, a także współrzędne punktu zetknięcia się pocisku z celem. Ponadto rozwiązuje problemy z uruchomieniem.
2. Bateria startowa składająca się z czterech wyrzutni 5P73, każda z 4 pociskami.
3. System zasilania składający się ze stacji spalinowo-elektrycznej i kabiny rozdzielczej.

Wytyczne

Kompleks jest dwukanałowy dla pocisku i jednokanałowy dla celu. W samolot można wycelować jednocześnie dwa pociski. Dodatkowo stacje radiolokacyjne do wykrywania i wyznaczania celów, modele P-12 i/lub P-15, mogą współpracować z systemem obrony powietrznej. Obiekty kompleksu umieszczone są w naczepach i przyczepach, a komunikacja między nimi odbywa się za pomocą kabli.

Rozwiązanie takiego problemu jak stworzenie systemu rakiet przeciwlotniczych na niskich wysokościach,żądała od projektantów nietypowych rozwiązań. To był powód tak niezwykłego wyglądu urządzenia antenowego kogeneracji.

Aby trafić w cel, który znajduje się w odległości 10 km i leci z prędkością 420 m/s, na wysokości 200 m, konieczne jest wystrzelenie rakiety w momencie, gdy cel znajduje się na odległość 17 km. A przechwytywanie i automatyczne śledzenie celu należy rozpocząć w odległości 24 km. W takim przypadku zasięg wykrywania celu na małej wysokości powinien wynosić od 32 do 35 km, biorąc pod uwagę czas potrzebny na wykrycie, przechwycenie celu, śledzenie i odpalenie pocisków. W takiej sytuacji kąt elewacji celu w momencie wykrycia wynosi tylko 0,3°, a podczas przechwytywania do automatycznego śledzenia wynosi około 0,5°. Przy tak małych kątach sygnał radarowy stacji naprowadzania odbity od ziemi przewyższa sygnał odbity od celu. Aby zmniejszyć ten wpływ, na słupie antenowym CHP-125 umieszczono dwa systemy antenowe. Pierwszy z nich odpowiada za odbiór i nadawanie, a drugi odbiera sygnały odbite od celu oraz sygnały odpowiedzi pocisków.

Podczas pracy na małych wysokościach antena nadawcza jest ustawiona na 1°. W tym przypadku nadajnik napromieniowuje powierzchnię ziemi tylko bocznymi listkami schematu antenowego. Pozwala to zredukować sygnał odbity od ziemi dziesiątki razy. Aby zredukować błąd śledzenia celu związany z występowaniem „lustrzanego odbicia” (czyli interferencji między bezpośrednim i ponownie odbitym sygnałem celu z ziemi), anteny odbiorcze obu samolotów są obrócone o 45 ° w stosunku do horyzontu. Z tego powodu słupek antenowySAM i nabrał charakterystycznego wyglądu.

Kolejnym zadaniem związanym z niską wysokością lotu celu jest wprowadzenie do SNR MDC (ruchomego selektora celu), który skutecznie podświetla sygnał celu na tle lokalnych obiektów i zakłóceń pasywnych. W tym celu stworzono subtraktor okresu działający na stałych UDL (ultradźwiękowe linie opóźniające).

Parametry SDC znacznie przewyższają parametry wszystkich dotychczas istniejących radarów pracujących z promieniowaniem pulsacyjnym. Tłumienie zakłóceń od lokalnych obiektów sięga 33-36 dB. Aby ustabilizować okresy powtarzania impulsów sondujących, synchronizator został dostosowany do linii opóźniającej. Później okazało się, że takie rozwiązanie jest jedną z wad stacji, ponieważ nie daje możliwości zmiany częstotliwości repetycji w celu wyłączenia się z szumów impulsowych. Aby odejść od aktywnych zakłóceń, zapewniono urządzenie do przeskoku częstotliwości nadajnika, które jest wyzwalane, gdy poziom zakłóceń przekracza określony poziom.

Urządzenie rakietowe

Przeciwlotniczy pocisk kierowany (SAM) 5V27 opracowany w Biurze Projektowym Fakel był dwustopniowy i został zbudowany zgodnie z konfiguracją aerodynamiczną Duck. Pierwszy stopień rakiety składa się ze stałego miotacza miotającego; cztery stabilizatory otwierane po uruchomieniu; oraz parę powierzchni aerodynamicznych znajdujących się w przedziale łączącym i niezbędnych do zmniejszenia prędkości lotu urządzenia wspomagającego po oddokowaniu pierwszego stopnia. Natychmiast po oddokowaniu pierwszego etapu powierzchnie te odwracają się, co pociąga za sobą intensywnespowolnienie akceleratora, a następnie jego gwałtowny upadek na ziemię.

Drugi stopień rakiet ma również solidny silnik miotający. Jego konstrukcja składa się z zestawu przedziałów, które zawierają: sprzęt odbiorczy i nadawczy dla sygnałów odpowiedzi, sprzęt do zapalnika radiowego, jednostkę odłamkową odłamkowo-burzącą, sprzęt odbiorczy do poleceń sterujących i maszyny sterowe, za pomocą których kierowany jest pocisk do celu.

Kontrola toru lotu pocisku i nakierowanie go na cel odbywa się za pomocą poleceń radiowych z CHP. Podważenie głowicy następuje, gdy rakieta zbliży się do celu na odpowiednią odległość na polecenie zapalnika radiowego. Możliwe jest również podważanie na polecenie ze stacji naprowadzania.

Przyspiesznik startowy działa od dwóch do czterech sekund, a akcelerator marszowy - do 20 sekund. Czas potrzebny na samozniszczenie rakiety to 49 sekund. Dopuszczalne przeciążenia manewrowe pocisków to 6 jednostek. Pocisk działa w szerokim zakresie temperatur - od -40° do +50°С.

Kiedy wprowadzono na rynek pociski V-601P, projektanci rozpoczęli prace nad rozszerzeniem możliwości systemu rakiet przeciwlotniczych. Ich zadania obejmowały takie zmiany: ostrzeliwanie celów poruszających się z prędkością do 2500 km/h, uderzanie celów transonicznych (poruszających się z prędkością zbliżoną do prędkości dźwięku) na wysokości do 18 km, a także zwiększenie odporności na hałas i prawdopodobieństwa trafienia.

Modyfikacje pocisków

W trakcie rozwoju technologii powstały następujące modyfikacje pocisków:

1. 5B27Y. Indeks „G” oznacza „zapieczętowany”.
2. 5В27ГП. Indeks „P” wskazuje zmniejszoną bliską granicę zmiany do 2,7 km.
3. 5B27GPS. Indeks „C” oznacza obecność selektywnego bloku, który zmniejsza prawdopodobieństwo automatycznego zadziałania bezpiecznika radiowego, gdy sygnał zostanie odbity od otaczającego obszaru.
4. 5В27GPU. Indeks „Y” oznacza obecność przyspieszonego przygotowania przed startem. Skrócenie czasu przygotowania uzyskuje się poprzez doprowadzenie zwiększonego napięcia do sprzętu pokładowego ze źródła zasilania, gdy włączone jest podgrzewanie przed uruchomieniem sprzętu. Sprzęt do przygotowania przed startem, znajdujący się w kokpicie UNK, również otrzymał odpowiednią wersję.

Wszystkie modyfikacje pocisków zostały wyprodukowane w zakładzie Kirowa nr 32. Specjalnie dla personelu szkoleniowego fabryka produkowała makiety pocisków o masie całkowitej, przekrojowej i szkoleniowej.

Wystrzelenie rakiety

Pocisk jest wystrzeliwany z wyrzutni (PU) 5P73, która jest naprowadzana w elewacji i azymucie. Czterobelkowa przenośna wyrzutnia została zaprojektowana w Biurze Projektowym Budowy Maszyn Specjalnych pod kierownictwem B. S. Korobov. Bez podwozia i deflektorów gazu może być transportowany samochodem YAZ-214.

Podczas strzelania do celów nisko lecących, minimalny kąt startu pocisku wynosi 9°. Aby uniknąć erozji gleby, wokół wyrzutni położono wielosekcyjną okrągłą powłokę gumowo-metalową. Wyrzutnia ładowana jest seryjnie za pomocą dwóch pojazdów transportowo-ładowniczych zbudowanych na bazie wozów ZIL-131 lub ZIL-157, które posiadająprzełaj.

Stacja była zasilana mobilną stacją spalinowo-elektryczną zamontowaną z tyłu przyczepy samochodowej. Stacje rozpoznania i wyznaczania celów typu P-12NM i P-15 zostały wyposażone w autonomiczne źródła zasilania AD-10-T230.

Przynależność państwowa samolotu została określona przy użyciu sprzętu do identyfikacji stanu „przyjaciel lub wróg”.

Modernizacja

We wczesnych latach 70. system rakiet przeciwlotniczych Neva przeszedł modernizację. Udoskonalenie wyposażenia odbiornika radiowego umożliwiło zwiększenie odporności na zakłócenia odbiornika kanału docelowego i sprzętu sterującego pociskami. Dzięki wprowadzeniu sprzętu Karat-2, zaprojektowanego do telewizyjnego celowania i śledzenia celów, stało się możliwe śledzenie i strzelanie do celów bez promieniowania radarowego w otaczającej przestrzeni. Widoczność wizualna znacznie ułatwia zakłócanie pracy samolotów.

W tym samym czasie optyczny kanał obserwacji również miał słabe punkty. W pochmurnych warunkach, a także podczas obserwacji w kierunku słońca lub w obecności sztucznego źródła światła zainstalowanego na wrogim samolocie wydajność kanału gwałtownie spadła. Ponadto śledzenie celu za pośrednictwem kanału telewizyjnego nie mogło dostarczyć operatorom śledzenia danych dotyczących zakresu celu. Ograniczało to wybór metod celowania i zmniejszało skuteczność atakowania szybkich celów.

W drugiej połowie lat 70. system obrony przeciwlotniczej S-125 otrzymał sprzęt zwiększający sięskuteczność jego zastosowania podczas strzelania do celów poruszających się na niskich i ekstremalnie niskich wysokościach, a także celów naziemnych i powierzchniowych. Stworzono również zmodyfikowany pocisk 5V27D, którego zwiększona prędkość lotu umożliwiła strzelanie do celów „w pogoni”. Wzrosła długość rakiety, a masa wzrosła do 0,98 t. 3 maja 1978 r. oddano do użytku system obrony powietrznej S-125M1 z pociskiem 5V27D.

Wersje

Podczas realizacji kompleksu powstały następujące modyfikacje.

Dla obrony powietrznej ZSRR:

1. С-125 „Newa”. Wersja podstawowa z pociskiem 5V24 o zasięgu do 16 km.
2. S-125M „Neva-M”. Kompleks, który otrzymał pociski 5V27 i zasięg zwiększony do 22 km.
3. S-125M1 „Neva-M1”. Różni się od wersji „M” zwiększoną odpornością na hałas i nowymi pociskami 5V27D możliwością strzelania w pościg.

Dla marynarki sowieckiej:

1. M-1 "Fala". Okrętowy odpowiednik wersji S-125.
2. M-1M "Wolna-M". Statek analogowy wersji S-125M.
3. M-1P "Wolna-P". Okrętowy odpowiednik wersji S-152M1, z dodatkiem telesystemu 9Sh33.
4. M-1H. „Fala-N”. Kompleks ma na celu zwalczanie nisko latających rakiet przeciwokrętowych.

Do eksportu:

1. "Peczora". Wersja eksportowa systemu obrony powietrznej Neva.
2. Peczora-M. Wersja eksportowa systemu obrony powietrznej Neva-M.
3. Peczora-2M. Wersja eksportowa systemu obrony powietrznej Neva-M1.

Systemy obrony powietrznej S-125 Peczora-2M są nadal dostarczane do wielu krajów.

Funkcje

Główne cechy wydajności systemu obrony powietrznej Neva:

1. Zakres wysokości pokonania wynosi 0,02-18 km.
2. Maksymalny zasięg to 11-18 km, w zależności od wysokości.
3. Odległość między środkiem stanowiska a kabiną sterowniczą wynosi do 20 m.
4. Odległość między kabiną sterowniczą a urządzeniem startowym wynosi do 70 m.
5. Długość rakiety - 5948 mm.
6. Średnica 1. stopnia rakiety wynosi 552 mm.
7. Średnica drugiego stopnia rakiety wynosi 379mm.
8. Masa startowa rakiety wynosi 980 kg.
9. Prędkość lotu rakiety - do 730 m/s.
10. Maksymalna dopuszczalna prędkość celu to 700m/s.
11. Waga głowicy rakietowej wynosi 72 kg.

Operacja

S-125 systemy obrony powietrznej krótkiego zasięgu były używane w różnych lokalnych konfliktach zbrojnych. W 1970 roku 40 dywizji Newy z personelem sowieckim trafiło do Egiptu. Tam szybko pokazali swoją skuteczność. W 16 ostrzałach radzieckie systemy obrony powietrznej zestrzeliły 9 i uszkodziły 3 izraelskie samoloty. Po tym nastąpił rozejm w Suezie.

W 1999 roku, podczas agresji NATO na Jugosławię, systemy obrony powietrznej S-125 były ostatnio używane na polu bitwy. Na początku działań wojennych Jugosławia miała 14 baterii S-125. Część z nich była wyposażona w celowniki telewizyjne i dalmierze laserowe, co umożliwiało wystrzeliwanie pocisków bez wcześniejszego oznaczenia celu. Generalnie jednak skuteczność kompleksów stosowanych w Jugosławii była podważana ze względu na to, że były one już wtedy przestarzałe i wymagały regularnej konserwacji. Większość pocisków użytych w S-125 miała zerową żywotność.

Metody elektronicznych środków zaradczych, któreWojska NATO okazały się bardzo skuteczne w konfrontacji z radzieckimi systemami rakiet przeciwlotniczych. Do końca konfliktu w gotowości bojowej pozostawały tylko dwie z ośmiu dywizji systemu obrony powietrznej S-125 operujących w okolicach Belgradu. W celu zmniejszenia strat systemy obrony powietrznej pracowały nad promieniowaniem przez 23-25 sekund. Taki okres czasu dowództwo obliczyła w wyniku pierwszych strat w zderzeniu z pociskami antyradarowymi NATO HARM. Załogi systemów rakietowych musiały opanować tajny manewr, polegający na ciągłej zmianie pozycji i strzelaniu z „zasadzek”. W rezultacie to system obrony powietrznej S-125, którego charakterystykę osiągów zbadaliśmy, zestrzelił amerykański myśliwiec F-117.