Podejmowanie decyzji w warunkach niepewności i ryzyka: metody, tworzenie strategii

2024 Autor: Howard Calhoun | [email protected]. Ostatnio zmodyfikowany: 2023-12-17 10:38

Praca lidera wiąże się z koniecznością ciągłego podejmowania decyzji, mają one wpływ na sukces firmy, jej przyszłość i stabilność. Ale oprócz odpowiedzialności na ten proces wpływa również sytuacja w firmie, na rynku, na świecie, a wskaźniki te, jak wiadomo, są bardzo zmienne i dynamiczne. Dlatego opracowywanie decyzji zarządczych w warunkach niepewności jest złożonym, wieloaspektowym procesem. Porozmawiajmy o jego specyfice, o tym, jakie metody i kryteria ma menedżer przy podejmowaniu takich decyzji.

Pojęcie niepewności i ryzyka

Przed podjęciem jakichkolwiek decyzji ludzie mają tendencję do oceniania konsekwencji, przemyślenia wszystkich odpowiednich opcji, aby nie popełniać błędów. A w dziedzinie zarządzania te oceny sytuacji nabierają krytycznego znaczenia. W końcu błędy menedżerskie mogą spowodować poważne szkody w biznesie, a nawet doprowadzić do jego upadku. ALEnowoczesne przedsiębiorstwa rozwijają się w bardzo dynamicznym środowisku. Dlatego podejmowanie decyzji w warunkach niepewności i ryzyka nie jest już czymś rzadkim i niezwykłym, ale codzienną działalnością liderów.

Niepewność rozumiana jest jako niekompletność lub niska jakość informacji o sytuacji, w której konieczne jest rozwiązanie konkretnego problemu. Źródłem niepewności mogą być zachowania uczestników rynku, czynniki otoczenia zewnętrznego i wewnętrznego, procesy techniczne. Niepewność zwykle objawia się w odniesieniu do różnych warunków, w jakich podejmowana jest decyzja. Zagrożenia to potencjalne niebezpieczeństwa związane z negatywnym rozwiązaniem sytuacji. Wynika to ze środowiska, w którym odbywa się działalność produkcyjna, a także z charakterystyki procesu, w którym podejmowana jest decyzja.

Sposoby oceny potencjalnych zagrożeń

Aby przezwyciężyć złożoność podejmowania decyzji w warunkach niepewności, konieczna jest umiejętna ocena ryzyka i możliwych konsekwencji. Istnieje wiele metod oceny potencjalnego zagrożenia dla biznesu. Zazwyczaj dzieli się je na metody jakościowe i ilościowe. W grupie metod jakościowych wyróżnia się oceny, ranking, scoring. A metody ilościowe obejmują metody oparte na teorii prawdopodobieństwa i statystyce matematycznej. W praktyce jednak menedżerowie rzadko sięgają po naukowe metody oceny, woląc polegać na własnym doświadczeniu, ocenach eksperckich i danych statystycznych. Menedżerowie starają się zrozumieć, jak wysoki jest stopieńryzykować i na tej podstawie podejmować decyzje. I często budują to zrozumienie na subiektywnym postrzeganiu sytuacji, co może prowadzić do wzrostu odsetka błędnych decyzji.

Rodzaje zagrożeń i niepewności

Proces opracowywania rozwiązań w warunkach niepewności może się różnić w zależności od oczekiwanego ryzyka. Istnieje kilka klasyfikacji możliwych zagrożeń w zarządzaniu.

Ryzyka są rozróżniane według typu zagrożenia:

• naturalne, pochodzące ze środowiska naturalnego i niezależne od człowieka, na przykład tsunami czy huragan;
• technologiczne, związane z działalnością człowieka i awariami w różnych sztucznych systemach, na przykład naruszeniem równowagi ekologicznej;
• mieszany, w którym dwa poprzednie typy są połączone, na przykład lawina spowodowana działalnością człowieka.

W zależności od obszarów dotkniętych ryzykiem są one podzielone na:

• społeczne;
• polityczne;
• komercyjne;
• środowiskowy;
• profesjonalny.

Rozróżnij również wewnętrzne i zewnętrzne, proste i złożone, stałe i tymczasowe, ubezpieczone i nieubezpieczone. W zależności od częstości występowania rozróżnia się zagrożenia wysokie, średnie i małe.

W sferze komercyjnej zwykle rozróżnia się ryzyko:

• powodujące straty ekonomiczne;
• związane z utraconymi zyskami;
• te, które w różnych okolicznościach prowadzą albo do szkód ekonomicznych, albo do dodatkowego zysku.

Istnieją również klasyfikacje niepewności:rozróżnić odmiany prospektywne i retrospektywne. Istnieje również niepewność związana z naturą, trafnością celów, językowym opisem sytuacji, warunkami egzystencji. Tak duża różnorodność niebezpieczeństw i zagrożeń sprawia, że podejmowanie decyzji w obliczu niepewności i ryzyka jest niezwykle trudne.

Koncepcja decyzji menedżerskiej

W zarządzaniu decyzja jest rozumiana w dwóch znaczeniach: jako proces i jako wynik. Proces obejmuje 8 głównych kroków:

• zbieranie informacji;
• przygotowanie alternatywnych opcji;
• negocjacja opcji;
• wybór najbardziej odpowiedniego;
• wypowiedź;
• wdrożenie;
• monitorowanie wykonania decyzji;
• ocena wyników.

Podczas podejmowania decyzji w warunkach niepewności i ryzyka, pierwsze dwa etapy mają szczególne znaczenie, ponieważ konieczne jest zminimalizowanie zagrożeń.

Rozwiązanie charakteryzuje się szeregiem wymagań, między innymi:

• wykonalność - musi być możliwe ożywienie tego;
• trafność - powinny jak najbardziej odpowiadać wymaganiom chwili;
• optymalność - wdrożenie rozwiązania musi spełniać warunek zbilansowania wydanych środków i otrzymanych korzyści;
• uzasadniona - każda decyzja musi być uzasadniona;
• spójność - wykonanie decyzji nie powinno powodować konfliktu interesów wykonawców;
• ograniczony czas – wdrożeniedecyzje muszą mieć określony horyzont czasowy;
• prostota, klarowność i zwięzłość prezentacji - aby wykonawcy nie mieli trudności z wdrożeniem rozwiązania, muszą je dobrze zrozumieć.

Rodzaje rozwiązań

Ze względu na dużą różnorodność zadań stojących przed każdym menedżerem, istnieje wiele różnych rozwiązań.

Mogą się różnić w zależności od:

• Przewidywalność wystąpienia. Istnieją rozwiązania programowane i nieprogramowane. Te ostatnie są często związane z rozwiązywaniem problemów w warunkach niepewności i ryzyka.
• Metody akceptacji. Można znaleźć intuicyjne, racjonalne, oparte na nauce rozwiązania.
• Skala konsekwencji. Przydziel rozwiązania ogólne i szczegółowe.
• Cele. Decyzje dzielą się na strategiczne, taktyczne i operacyjne.
• Wskazówki. Wyróżniają się rozwiązania zewnętrzne i wewnętrzne.
• Sposób akceptacji. Wszystkie rozwiązania możesz podzielić na indywidualne i grupowe.
• Stopnie formalizacji procesu adopcyjnego. W tym przypadku zwyczajowo mówi się o rozwiązaniach konturowych lub algorytmicznych. W ramach pierwszego nakreśla się tylko ogólny kierunek działania, ustrukturyzowane decyzje, gdy ustalana jest sekwencja działań wykonawców. Praktycznie nie przejmują inicjatywy pracowników. Rozwiązania algorytmiczne są najtrudniejszą opcją, gdy wykonawcy oferuje się nie alternatywny sposób wdrożenia rozwiązania.

Warunki decyzji

Technologie zarządzania są powiązane z definicją i oceną wszystkich warunków, które mają wpływ na decyzje. Mogą one różnić się pochodzeniem, w tym przypadku rozróżnia się warunki makro- i mikrośrodowiska. Zazwyczaj warunki zewnętrzne nie mogą być korygowane siłami organizacji i trzeba się do nich dostosować, a wewnętrzne ulegają zmianom.

Tradycyjnie zarządzanie wyróżnia takie warunki podejmowania decyzji: pewność, ryzyko, niepewność. Pewność rozumiana jest jako pełna świadomość menedżera sytuacji, w której decyzja będzie realizowana. W takim przypadku możesz obliczyć wszystkie konsekwencje, dokonać prognoz i stosunkowo łatwo podjąć takie decyzje. Niepewność to stan, w którym menedżer nie ma pełnej informacji i podejmuje decyzję nie na podstawie danych, ale doświadczenia, porad ekspertów i intuicji. Ryzyko jest najbardziej niekorzystnym warunkiem podjęcia decyzji. W takim przypadku kierownik ponosi odpowiedzialność za konsekwencje, jakie pociąga za sobą decyzja. Jednak kierownictwo zgromadziło pewne doświadczenie metodologiczne w rozwiązywaniu problemów związanych z różnymi rodzajami ryzyka.

Decyzje i ryzyko

Można powiedzieć, że dziś niemal każda decyzja – codzienna, menedżerska, polityczna – wiąże się z ryzykiem. Współczesny świat staje się coraz mniej przewidywalny i właśnie rośnie ryzyko makrośrodowiska: wzrasta liczba klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka,warunki biznesowe się zmieniają. Dlatego decyzje w warunkach niepewności to już znana, rutynowa codzienność menedżerów różnych szczebli. Tradycyjnie ryzyko można klasyfikować według stopnia przewidywalności. Istnieją pewne zagrożenia, o których wszyscy wiedzą z góry. W tym przypadku zwyczajowo mówi się o średnim ważonym ryzyku decyzji. Kierownik ocenia prawdopodobieństwo zagrożenia i zgodnie z tym rozwiązuje zadanie. Istnieją również niepewne zagrożenia, których przewidywania podejmuje niewiele osób. Na przykład nikt nie podejmuje decyzji kierowniczej, biorąc pod uwagę możliwość, że obce istoty zaatakują Ziemię. Ryzyko jest właśnie tym czynnikiem, który sprawia, że praca menedżera jest tak wymagająca i wymagająca.

Zasady i kryteria podejmowania decyzji w warunkach niepewności i ryzyka

Podejmując decyzję, co zrobić w konkretnej sytuacji ekonomicznej, menedżer musi najpierw ocenić prawdopodobieństwo zagrożeń. Jest to główne kryterium, które pozwala znaleźć optymalne rozwiązanie problemu w warunkach niepewności. Kolejnym kryterium jest wielkość ryzyka. Istnieją specjalne metody jej obliczania, oparte na skomplikowanych obliczeniach matematycznych.

Podstawowe zasady podejmowania trudnych decyzji to:

• konieczne do zidentyfikowania wszelkiego rodzaju czynników wpływających na wykonanie decyzji, zarówno obiektywnych, jak i subiektywnych;
• należy przeprowadzić dogłębną analizę zidentyfikowanych czynników ryzyka;
• trzeba ocenić finansowy wymiar możliwych zagrożeń, aby uzasadnić ekonomiczną wykonalność decyzji;
• powinna decydować o akceptowalnym progu ryzyka;
• w procesie wykonywania decyzji należy również uwzględnić działania mające na celu zmniejszenie lub zapobieżenie wystąpieniu ryzyka.

W zarządzaniu istnieje również kilka zasad podejmowania decyzji zarządczych w warunkach niepewności: maxmin, maxmax, minimax. W obu przypadkach wypełniana jest macierz decyzyjna. W regule maxmin, czyli kryteriach Waalda, spośród wszystkich możliwych opcji wybierana jest ta, która w najbardziej niesprzyjających warunkach może przynieść maksymalne rezultaty. Menedżer zakłada najgorszy scenariusz i maksymalny możliwy zysk w tej sytuacji. A w drugim przypadku wybierana jest odwrotna decyzja, ta, która da najwyższy wynik w sprzyjających okolicznościach. Minimax to zasada, która daje pierwszeństwo decyzji, która pozwala na ewentualne ryzyko, ale także oczekuje dużej korzyści.

Podstawy teorii podejmowania decyzji o ryzyku

Zarząd opracował teorię podejmowania decyzji w warunkach niepewności. Przedmiotem jej badań jest pewna problematyczna sytuacja. Punktem wyjścia tej teorii jest postulat, że nie ma lepszego rozwiązania. Zawsze odpowiada danej sytuacji i danej chwili w czasie. Kolejnym postulatem tej teorii jest to, aby opracowywanie rozwiązań w warunkach niepewności i ryzyka opierało się na kompleksowej analizie kontekstu, w jakimto jest rozwiązanie. A kolejny postulat tej teorii sugeruje, że proces decyzyjny powinien być posłuszny algorytmowi, który pozwala nie przeoczyć niczego istotnego.

Metody podejmowania decyzji o ryzyku

Sytuacje ryzyka wymagają zastosowania różnych metod, które pozwalają znaleźć optymalne rozwiązanie problemu. Wszystkie metody podejmowania decyzji w warunkach niepewności są podzielone na trzy grupy:

1. Ilościowe. Ta grupa metod opiera się na systemie obliczeń matematycznych. Mogą to być modele probabilistyczne, statystyczne i symulacyjne, a także teoria gier, modelowanie liniowe i programowanie dynamiczne. Metody te zwykle wymagają użycia oprogramowania i sprzętu komputerowego.
2. Zbiorowe. Ta grupa metod polega na wspólnej pracy nad opracowaniem rozwiązania przez grupę specjalistów. Ten typ obejmuje metody burzy mózgów, metodę Delphi, metodę ocen eksperckich.
3. Nieformalne. Są to metody, które nie podlegają ścisłym regulacjom, nazywane są również heurystycznymi. W takim przypadku decyzja podejmowana jest na podstawie pewnych wewnętrznych przemyśleń i wniosków.

Te metody wiążą się z możliwością oceny ryzyka według określonych kryteriów. Oceny te stanowią podstawę procesu podejmowania decyzji.

Metody i kryteria znajdowania rozwiązań i odpowiedzi na pytania w warunkach niepewności

Gdy zagrożenia nie są jasne i nie można znaleźć dokładnych parametrów ich oceny, stosuje się metody takie jakjak:

• Budowanie drzewa celów. Ta metoda pozwala zbudować hierarchię celów i określić priorytety przy rozwiązywaniu problematycznego zadania.
• Metoda porównywania alternatyw. W tym przypadku proces decyzyjny w warunkach niepewności sprowadza się do sformułowania możliwych opcji, ich oceny i porównania według podanych parametrów.
• Planowanie scenariusza. W takim przypadku plany działania są projektowane w takim lub innym wariancie rozwoju sytuacji. W tworzenie scenariuszy zaangażowani są różni specjaliści oraz duża ilość informacji eksperckich i prognostycznych.

Aby opracować rozwiązanie w sytuacji niepewności, można zastosować różne kryteria w celu znalezienia optymalnej odpowiedzi na pytanie. Kryteria te obejmują: maksyminę (pesymistyczną), minimaksową i maksymalistyczną (optymistyczną), a także sumę różnych kryteriów.