TNK w gospodarce. TNK jest

2024 Autor: Howard Calhoun | [email protected]. Ostatnio zmodyfikowany: 2023-12-17 10:38

Wśród 100 największych gospodarek świata 52 to korporacje międzynarodowe, a 48 to stany. Dziś światem rządzą korporacje. Lobbing polityczny i globalny wpływ korporacji ponadnarodowych na gospodarki wielu państw jest tak duży, że ustalają one reguły gry nie tylko dla konkurentów, ale także dla całych państw.

TNC to gospodarka porównywalna do rozmiarów jednego kraju. Niektóre korporacje słusznie można nazwać państwotwórczymi, ponieważ tworzą miliony miejsc pracy i mają dochody przekraczające PKB wielu krajów na świecie.

Co to jest TNC?

TNC to firma z aktywami pod kontrolą w kilku krajach i działająca daleko poza krajem ojczystym. Specjaliści ONZ, którzy badali korporacje międzynarodowe od lat 60., zidentyfikowali trzy cechy korporacji międzynarodowych:

• korporacja podejmuje decyzje za pośrednictwem jednego centrum dowodzenia, prowadzi spójną politykę i wdraża jedną strategię;
• posiada jednostki zlokalizowane w dwóch lub więcej krajach, których forma prawna i zakres działalności mogą być zróżnicowane;
• poszczególne jednostki w firmie są ze sobą połączone, wpływają nawzajemne działania, dzielenie się wiedzą, zasobami i obowiązkami.

Globalne korporacje

TNK stanowią 2/3 handlu zagranicznego, prawie połowę produkcji przemysłowej, do 80% innowacji technologicznych. To całkiem naturalne, że znaczna część towarów na rynku (25%) jest produkowana przez kilka korporacji transnarodowych. Na przykład Nestle sprzedaje kosmetyki L'Oreal i jeansy Diesel. Szeroka gama produktów, od mydła Dove po czekoladę Klondike, należy do Unilever.

Aż 1/3 produktów międzynarodowych korporacji dotyczy produkcji struktur zagranicznych w ramach TNK, których wielkość sprzedaży przekroczyła już światowy eksport. Amerykańskie i zagraniczne TNK realizują 50% operacji eksportowych w Stanach Zjednoczonych. Korporacje stanowią do 80% eksportu Wielkiej Brytanii i do 90% eksportu Singapuru.

Pierwsze międzynarodowe firmy

Pierwszą międzynarodową organizację, wielu badaczy uważa Zakon Templariuszy, założony w XII wieku i prowadzący między innymi międzynarodową działalność finansową. Najwcześniejsze TNK to Brytyjska Kompania Wschodnioindyjska i Holenderska Kompania Wschodnioindyjska, założone odpowiednio w 1600 i 1602 roku. Holenderska firma była również pierwszą spółką akcyjną. XVII-wieczne megakorporacje posiadały już uprawnienia na szczeblu państwowym, prowadziły operacje wojskowe, bito monety, tworzyły kolonie i brały udział w rozwiązywaniu spraw wysokiej polityki.

Międzynarodowykorporacje w bardziej nowoczesnej formie powstały w drugiej połowie XIX wieku i zajmowały się wydobyciem i sprzedażą kopalin. W XX wieku ich sfera działania znacznie się poszerzyła, osiągając rozmiary globalne dzięki rozwojowi współpracy i powszechnemu podziałowi pracy. Specjalizacja produkcji przyczyniła się do wzrostu jej wolumenów.

TNC i MNC

Według narodowości duże korporacje są zwykle podzielone na firmy międzynarodowe (TNC) i firmy międzynarodowe (MNC).

• TNK to korporacja z aktywami zagranicznymi, która prowadzi działalność produkcyjną i sprzedażową poza granicami swojego „ojczystego” kraju (gdzie znajduje się ich siedziba). W Stanach Zjednoczonych korporację rozumie się najczęściej jako spółkę akcyjną, a ponieważ wiele nowoczesnych TNK pojawiło się w wyniku międzynarodowej ekspansji amerykańskiej, termin ten stał się częścią ich nazwy. TNK działają w różnych krajach poprzez oddziały, filie i inne formy organizacji. Oddziały posiadają praktycznie niezależne działy produkcji i sprzedaży, prowadzą prace badawczo-rozwojowe itp. Generalnie oddziały stanowią ogromny kompleks produkcyjny. Akcje spółki są zwykle w posiadaniu wyłącznie przedstawicieli kraju założycielskiego.
• MNC to międzynarodowe firmy, stowarzyszenia przedsiębiorstw z różnych krajów na zasadach przemysłowych, naukowych i technicznych. Ich wyróżniającymi cechami są: międzynarodowy kapitał akcyjny i wielonarodowy rdzeń zarządzania. Większość nowoczesnych TNK należy do pierwszego typu,ponieważ są kontrolowane przez przedstawicieli jednego państwa. Nie ma wielu międzynarodowych firm. Na przykład angielsko-holenderska rafineria ropy Royal Dutch Shell i koncern chemiczny Unilever.

Międzynarodowe związki spółdzielcze, konsorcja utworzone w celu rozwiązania pewnych problemów mogą zostać umieszczone w oddzielnej grupie.

Klasyfikacja korporacji

W zależności od skali działalności i rocznych obrotów wyróżnia się małe TNK (3-4 oddziały zagraniczne) oraz duże TNK (dziesiątki i setki oddziałów w różnych krajach).

• Zintegrowane poziomo TNK mają filie w kilku krajach i produkują w większości takie same lub podobne produkty (np. amerykańskie firmy motoryzacyjne lub system fast food).
• TNC z integracją pionową jednoczą spółki zależne z jednym właścicielem, odpowiedzialnym za wszystkie etapy produkcji produktu końcowego dostarczanego do oddziałów tej samej firmy zlokalizowanych w innych krajach.
• Oddzielne (zróżnicowane) TNK to przedsiębiorstwa, które wytwarzają różnorodne produkty: od żywności po kosmetyki. Zarządzają nimi oddziały zlokalizowane w różnych krajach, niezrzeszone w poziomie ani w pionie.

Szczególnym rodzajem TNK są banki transnarodowe (TNB), udzielające pożyczek przedsiębiorstwom i organizujące międzynarodowe płatności gotówkowe. Dominując na państwowych i międzynarodowych rynkach finansowych, mogą mieć poważny wpływ na wzajemny parytet walut narodowych.

Rynki

Transnarodowe korporacje odpowiadają za połowę całej produkcji przemysłowej na świecie, 70% światowego handlu, z czego 40% stanowi handel wewnętrzny poszczególnych TNK. Wiele międzynarodowych korporacji działa w przemyśle naftowym, chemicznym, motoryzacyjnym i elektronicznym. W tych obszarach tworzenie międzynarodowych stowarzyszeń produkcyjnych jest dość łatwe i opłacalne. TNK są monopolistami w wielu branżach, które przejmują kontrolę nad światowymi rynkami:

• 90% rynek pszenicy, kukurydzy, kawy, tytoniu, drewna, rudy żelaza;
• 85% udziału w rynku boksytu i miedzi;
• 80% rynek herbaty i rynek puszek;
• 75% - rynek ropy, gumy i bananów.

TNK to przedsiębiorstwo, które nie zawsze zajmuje się tylko produkcją, jak na przykład Siemens, są to międzynarodowe banki, fundusze emerytalne i inwestycyjne, firmy audytorskie i ubezpieczeniowe.

Oceny TNK

Ranking światowych gigantów z 62 krajów, które nadają ton światowej gospodarce, został opublikowany w amerykańskim magazynie Forbes. W jej skład weszło 515 korporacji transnarodowych z USA, 210 japońskich, 113 chińskich, 56 indyjskich, 62 kanadyjskich. Pierwsze miejsce zajął amerykański bank JP Morgan Chase. Pozostałe miejsca w pierwszej piątce zajęły General Electric, Bank of America, Exxon Mobil i ICBC.

Drugi najważniejszy ranking pochodził z Partnerstwa na rzecz Nowej Gospodarki Amerykańskiej. Na czele listy znalazła się sieć sklepów Wal-Mart Stores ze Stanów Zjednoczonych, której skonsolidowane przychodyporównywalny z budżetem niemieckim. Drugie i trzecie miejsce przypadło Royal Dutch Shell z Holandii i Exxon Mobil. Apple, AT&T, Google, Colgate, Budweiser, eBay, IBM, General Electric i McDonald's zajęły wysokie pozycje w rankingu. Według ekspertów, TNK z tego rankingu stworzyły ponad 10 milionów miejsc pracy, a ich łączny dochód to biliony dolarów.

Rosja w rankingu gigantów

W rankingu TNK Forbes rosyjski monopolista gazowy Gazprom zajął 16. miejsce, zajmując wiodącą pozycję wśród firm związanych z sektorem naftowo-gazowym. Według amerykańskiego magazynu zysk Gazpromu to prawie 25 mld dolarów, a jego wartość rynkowa to 133,6 mld dolarów. Łukoil i Rosnieft zajęły tylko 69 i 77 miejsce na 115 firm z całego świata w światowym rankingu.

Międzynarodowa rola dużych korporacji

Transnarodowe korporacje odgrywają jedną z wiodących ról w globalizacji w światowej klasy badaniach i rozwoju. Na największe korporacje przypada ponad 80% zarejestrowanych patentów i finansowania badań. Obecnie w przedsiębiorstwach TNK pracuje ponad 70 milionów ludzi, wytwarzając rocznie produkty o wartości prawie 1 biliona dolarów. W branżach pokrewnych, dzięki międzynarodowym firmom, 150 milionów ludzi otrzymuje pracę.

TNK i rządy stanowe

Dzisiaj TNK w wielu krajach świata wpływają na wszystkie sfery życia publicznego bez wyjątku i mają władzę monopolistyczną. Jest ich sporokorporacje, pod względem obrotów przekraczających PKB wielu krajów, top menedżerowie takich firm zwykle prowadzą interesy bezpośrednio z rządami stanów. Potężne TNK często wymykają się jakiejkolwiek kontroli, w tym na poziomie politycznym i gospodarczym. Eksperci i analitycy wielokrotnie wyrażali obawy o możliwość negatywnej presji ze strony TNK na małe kraje. Zdarzały się przypadki, w których liderzy korporacji szukali wsparcia u rządów, nawet jeśli działania firm miały poważne konsekwencje dla ludzi i dobrobytu kraju. Na przykład w 2003 roku Halliburton (USA) wygrał kontrakt o wartości 680 milionów dolarów na odbudowę infrastruktury w Iraku.

Rosyjskie TNK

Pojawienie się dużych rosyjskich korporacji, które w ciągu ostatnich 15 lat zajmują czołowe pozycje na rynku światowym, było wynikiem rozwoju gospodarki rosyjskiej.

Na początku XXI wieku pojawiły się korzystne warunki dla kilku rosyjskich firm, aby wejść na rynek globalny. TNC to korporacja, której spółka-matka należy do kapitału jednego kraju, posiadając aktywa zagraniczne. Następujące przedsiębiorstwa spełniają kryteria TNK w Federacji Rosyjskiej: NLMK, RAO JES Rosji, MTS, VimpelCom, TNK-BP, Alrosa. TNK to Rosnieft, Lukoil, Evrazholding, Gazprom, Rusal, Severstal, Sual, MMC Norilsk Nickel. Wszystkie powyższe firmy posiadają aktywa za granicą i rozwijają rynek globalny.

Nie sposób nie zauważyć solidnych rosyjskich banków, które posiadają zagraniczne aktywa. Należą do nich Vneshtorgbank, Sbierbank,Alfa-bank, MDM-bank. Według UNCTAD do rosyjskich TNK można również zaliczyć firmy transportowe, takie jak Novoship, Primorskoye Shipping Company i Far Eastern Shipping Company.