Moskiewska Grupa Helsińska jest organizacją praw człowieka. Ludmiła Aleksiejewa - Przewodniczący MHG

2024 Autor: Howard Calhoun | [email protected]. Ostatnio zmodyfikowany: 2023-12-17 10:38

Jak wiecie, 12 maja 1976 roku powstała Moskiewska Grupa Helsińska – organizacja, która monitoruje przestrzeganie trzeciej części Porozumień Helsińskich, zawierającej artykuły humanitarne. Są wśród nich zapisy dotyczące podstawowych praw człowieka, których przestrzeganie przez kilkadziesiąt lat kontrolowali członkowie ruchu praw człowieka w ZSRR. Utworzenie grupy zostało ogłoszone na konferencji prasowej w domu radzieckiego fizyka Andrieja Sacharowa.

Historia stworzenia

Moskiewska Grupa Helsińska (MHG), reprezentowana przez Jurija Orłowa, jej założyciela i pierwszego prezesa, przedstawiła swoje cele w następujący sposób. Organizacja będzie monitorować przestrzeganie Deklaracji Helsińskiej w ZSRR i informować wszystkie państwa, które podpisały ten dokument wraz ze Związkiem Radzieckim, o wszelkich naruszeniach.

Oprócz Jurija Orłowa, w grupie znaleźli się Aleksander Ginzburg, Ludmiła Aleksiejewa, Natan Szaranski, Witalij Rubin, Malva Landa, Aleksander Korczak, Elena Bonner, Anatolij Marczenko, Michaił Bernshtam i PetrGrigorenko.

Podpisywanie wymuszone

Porozumienia z Helsinek położyły podwaliny pod mechanizm monitorowania zgodności z ich wymaganiami. W szczególności szefowie delegacji musieli ocenić zgodność wszystkich krajów partnerskich z deklaracją, którą podpisali na dorocznych konferencjach. Moskiewska Grupa Helsińska liczyła, że przekazane informacje o naruszeniach artykułów dotyczących przestrzegania praw człowieka zostaną uwzględnione na tych spotkaniach, a państwa demokratyczne zażądają od Związku Radzieckiego pełnej realizacji podpisanych porozumień, w tym artykułów humanitarnych. Ich nieprzestrzeganie może doprowadzić do upadku Porozumień Helsińskich, na co kierownictwo ZSRR nie mogło dopuścić. W interesie Związku Radzieckiego było utrzymanie niezwykle korzystnego traktatu, biorąc pod uwagę, że kraj został wykrwawiony przez długą izolację od reszty świata i szaleńczy wyścig zbrojeń.

Wydajna praca

Organizacja praw człowieka, która składała się tylko z jedenastu członków, wydawała się niezdolna do monitorowania całego rozległego terytorium Związku Radzieckiego. W końcu członkowie MHG byli pozbawieni praw wyborczych jak każdy inny obywatel ZSRR, a cały ich sprzęt składał się z dwóch starych maszyn do pisania. Z drugiej strony Moskiewska Grupa Helsińska składała się z doświadczonych działaczy na rzecz praw człowieka, którzy do tego czasu zgromadzili dużą ilość materiałów na przedmiotowe tematy. Ponadto zagranicznestacje radiowe nadawane w całym Związku Radzieckim stale czytały raporty o pracy MHG i zaczęły otrzymywać informacje o łamaniu praw człowieka z całego kraju. W szczególności członków organizacji informowali działacze ukraińskich, litewskich, gruzińskich i ormiańskich ruchów narodowych.

W ciągu 6 lat swojego istnienia grupa zebrała i przesłała na Zachód 195 raportów na temat łamania praw człowieka w Związku Radzieckim. Raporty te zawierały informacje o ograniczeniach prawa do posługiwania się językiem ojczystym, nauki w języku ojczystym itp. Działacze religijni (baptyści, adwentyści, zielonoświątkowcy i katolicy) mówili o łamaniu prawa do wolności wyznania. Obywatele, którzy nie byli członkami żadnego ruchu, zgłosili niezgodność z trzecią częścią Porozumień Helsińskich, co dotknęło ich samych lub ich bliskich.

Dobry przykład

Ponadto, wzorem MHG, w listopadzie 1976 utworzono grupy litewskie i ukraińskie w Helsinkach, w styczniu 1977 – gruzińską, w kwietniu – ormiańską, w grudniu 1976 – Chrześcijański Komitet Ochrony Praw Wierzących w ZSRR, aw listopadzie 1978 r. – Katolicki Komitet Ochrony Praw Wierzących. Komitety Helsińskie powstały także w Polsce i Czechosłowacji.

Reakcja

W lutym 1977 rozpoczęły się aresztowania w grupach ukraińskiej i moskiewskiej. Jednym z pierwszych zatrzymanych był przewodniczący MHG Jurij Orłow. 18 maja 1978 r. został skazany na 7 lat więzienia z surowym wyrokiemprace i 5 lat wygnania. Sąd uznał jego działania za agitację i propagandę antysowiecką w celu podważenia państwa i systemu sowieckiego. 21 czerwca tego samego roku Władimir Ślepak został skazany na 5 lat zesłania. 14 czerwca Natan Sharansky został skazany na 3 lata więzienia i 10 lat w obozie ścisłego reżimu.

Do jesieni 1977 roku ponad 50 członków Grup Helsińskich zostało uwięzionych. Wielu zostało skazanych na długie wyroki więzienia, a niektórzy zmarli, zanim mogli zostać wypuszczeni.

Fala solidarności

Media w krajach demokratycznych - partnerów Związku Radzieckiego w ramach porozumień helsińskich relacjonowały proces helsiński i prześladowania jego uczestników w ZSRR i jego krajach satelickich. Społeczeństwo w tych krajach odpowiedziało na prześladowania, tworząc własne grupy i komitety helsińskie.

Amerykańska Grupa Helsińska została ogłoszona w grudniu 1978 roku. Podobne organizacje pojawiły się później w Kanadzie i wielu krajach Europy Zachodniej. Ich celem było powstrzymanie prześladowań ich kolegów i wywarcie presji na rządy krajowe, aby zdecydowanie zażądały od Związku Radzieckiego wdrożenia Porozumień Helsińskich.

Owoce pracy

Te wysiłki przyniosły owoce. Począwszy od Konferencji Madryckiej w październiku 1980 r. demokratyczne państwa uczestniczące zaczęły jednogłośnie wyrażać te żądania na każdym spotkaniu. Stopniowoprzestrzeganie zobowiązań trzeciego „koszyka” stało się jednym z głównych aspektów procesu helsińskiego. Podczas Konferencji Wiedeńskiej w 1986 r. podpisano protokół dodatkowy, zgodnie z którym sytuacja praw człowieka w kraju będącym stroną porozumień jest uznawana za dzieło wszystkich sygnatariuszy.

W ten sposób MHG stał się zalążkiem, który dał początek międzynarodowemu ruchowi w Helsinkach. Wywierał coraz większy wpływ na treść procesu helsińskiego. Być może po raz pierwszy w historii dyplomacji taką rolę w umowach międzypaństwowych odegrała organizacja praw człowieka. Związek Radziecki został oskarżony o naruszanie artykułów humanitarnych na podstawie dokumentów dostarczonych przez grupy moskiewską, ukraińską i litewską.

Gorbaczowa odwilż

Pod naciskiem krajów demokratycznych nie tylko moskiewska grupa helsińska, ale także wszyscy uwięzieni na podstawie politycznych artykułów sowieckiego kodeksu karnego, zostali uwolnieni w 1987 roku. W 1990 roku obywatele ZSRR uzyskali prawo do swobodnego wyjazdu i powrotu do kraju, a prześladowania wierzących ustały.

Doświadczenie wyniesione z tej ścisłej współpracy z organizacjami pozarządowymi znajduje odzwierciedlenie w tym, że OBWE stała się pierwszym międzynarodowym stowarzyszeniem, które włączyło je w proces pracy jako równorzędnych partnerów. W konferencjach o wymiarze ludzkim przedstawiciele organizacji pozarządowych uczestniczą na zasadzie parytetu z oficjalnymi przedstawicielami państw członkowskich OBWE i mają równy głos.

Ponownie w służbie

MHG, który w momencie swojego założenia był jedyną niezależną organizacją publiczną w Związku Radzieckim, dziś odgrywa wiodącą rolę w ruchu praw człowieka i społeczeństwie obywatelskim, które wyłoniło się w Federacji Rosyjskiej. Głównym kierunkiem prac MHG pozostaje monitorowanie sytuacji w zakresie praw człowieka. Dziś jednak odbywa się to nie tylko w oparciu o artykuły humanitarne Porozumień Helsińskich, ale także przy wsparciu Konstytucji Federacji Rosyjskiej, Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Wolności oraz innych międzynarodowych traktaty praw autorskich podpisane przez Federację Rosyjską.

Ludmiła Michajłowna Aleksiejewa kierowała MHG w 1996 roku. Trzy lata wcześniej wróciła do Moskwy z przymusowej emigracji do Stanów Zjednoczonych w lutym 1977 roku. Przez cały ten czas kobieta nadal pracowała w tej organizacji praw człowieka, a także była nadawana w Radio Liberty i Voice of America.

W 2012 roku weszło w życie nowe prawo Federacji Rosyjskiej, które określało, że Moskiewska Grupa Helsińska jest zagranicznym agentem otrzymującym środki z zagranicy i posiadającym kontakty za granicą. Aby pozbyć się piętna, które było historycznie używane jako synonim słowa „szpieg”, organizacja postanowiła ograniczyć się do pomocy obywateli rosyjskich.

Zasłużona nagroda

W 2015 roku Ludmiła Aleksiejewa otrzymała nagrodę im. Vaclava Havla za wybitną pracę w dziedzinie praw człowieka. Wręczenie 60 000 € podczas ceremonii w Palais de l'Europe inW Strasburgu, w dniu otwarcia sesji plenarnej Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, prezydent ZPRE Anna Brasser powiedziała, że obrończyni praw człowieka, przyjmując odpowiedzialność za walkę o sprawiedliwość, zainspirowała kilka pokoleń działaczy rosyjskich i zagranicznych. Aleksiejewa przez dziesięciolecia była zagrożona, straciła pracę i została zmuszona do opuszczenia kraju, aby móc dalej rozmawiać o łamaniu praw człowieka w Związku Radzieckim. Obecnie przewodniczy Moskiewskiej Grupie Helsińskiej, wolnomyślącej organizacji pozarządowej, która często spotyka się z wrogością, ale nadal potępia bezprawie i zapewnia pomoc ofiarom.

Ataki trwają

Niedawno, w przeddzień 40. rocznicy powstania MHG, państwowy kanał telewizyjny Rossija-1 wyemitował film „dokumentalny”, w którym postawiono zarzuty, że lider opozycji Aleksiej Nawalny otrzymał fundusze od brytyjskiego wywiadu, w tym z pomocą Moskiewskiej Grupy Helsińskiej. Zaprezentowano „dokumenty” i „korespondencję”, które rzekomo świadczą o jego powiązaniach z szefem funduszu inwestycyjnego Hermitage Capital, Williamem Browderem. Analiza „materiałów” MI6 i CIA wykazała, że są one pełne błędów rzeczowych i słownych typowych dla autorów rosyjskojęzycznych. Przewodnicząca MHG zaprzeczyła zarzutom państwowych mediów, mówiąc, że nigdy nie otrzymała żadnych pieniędzy od Aleksieja Nawalnego i nie dała mu żadnych pieniędzy. Działacz na rzecz praw człowieka powiedział, że Moskiewska Grupa Helsińskanie prowadzi finansowania i nie angażuje się w transakcje finansowe, takie jak lokowanie środków w funduszach hedgingowych.

Najwyraźniej kolejna próba oczernienia MHG i opozycji nie powiodła się.