Projekt 971 – seria wielozadaniowych atomowych okrętów podwodnych: charakterystyka

2024 Autor: Howard Calhoun | [email protected]. Ostatnio zmodyfikowany: 2023-12-17 10:38

Okręty podwodne od dawna są główną siłą uderzeniową naszej floty i środkiem przeciwdziałania potencjalnemu wrogowi. Powód tego jest prosty: historycznie nasz kraj nie radził sobie z lotniskowcami, ale pociski wystrzeliwane spod wody mają gwarancję trafienia w dowolny punkt na kuli ziemskiej. Dlatego nawet w Związku Radzieckim przywiązywano dużą wagę do rozwoju i tworzenia nowych typów okrętów podwodnych. W pewnym momencie prawdziwym przełomem stał się projekt 971, w ramach którego powstały wielozadaniowe statki o niskim poziomie hałasu.

Nowy szczupak

W 1976 roku postanowiono zaprojektować i zbudować nowe okręty podwodne. Zadanie zostało powierzone osławionemu przedsiębiorstwu Malachite, na które zawsze liczyła flota nuklearna kraju. Specyfiką nowego projektu jest to, że w trakcie jego opracowywania w pełni wykorzystano rozwiązania na Barracudach, w związku z czym pominięto etap wstępnego projektu i wielu obliczeń, co znacznie obniżyło koszt samego projektu i przyspieszyło prace prowadzone w jego ramach. framework.

W przeciwieństwie do „przodków” rodziny 945, projekt 971,za sugestią inżynierów z Komsomolska nad Amurem nie uwzględniono użycia tytanu do produkcji kadłubów. Wynikało to nie tylko z ogromnych kosztów i niedoboru tego metalu, ale także z potwornej żmudności pracy z nim. W rzeczywistości tylko Sevmash, którego zdolności były już w pełni załadowane, mógł zrealizować taki projekt. Pierwsze podzespoły trafiły już do zapasów… gdy wywiad dostarczył informacji o nowym amerykańskim okręcie podwodnym klasy Los Angeles. Z tego powodu projekt 971 został pilnie wysłany do rewizji.

Już w 1980 roku został w pełni ukończony. Inną cechą nowego „Szczupaka” było to, że większość prac nad ich projektowaniem i tworzeniem została przeprowadzona w Komsomolsku nad Amurem. Wcześniej stocznie na Pacyfiku znajdowały się w pozycji „biednego krewnego” i pełniły jedynie funkcje niewolników.

Inne cechy projektu

Niewiele osób wie o tym historycznym fakcie, ale już na samym początku lat 80-tych nasz kraj zakupił produkty Toshiba z Japonii - zwłaszcza precyzyjne maszyny do obróbki metalu, które umożliwiły wykonanie nowych śrub, które wytwarzają minimum hałasu podczas pracy. Sama umowa była szczególnie tajna, ale Stany Zjednoczone, które do tego czasu praktycznie „skolonizowały” Japonię, dowiedziały się o tym niemal natychmiast. W rezultacie firma Toshiba została nawet objęta sankcjami gospodarczymi.

Dzięki śmigłom i innym cechom konstrukcyjnym Projekt 971 był wyjątkowo cichy w nawigacji. Jest to w dużej mierze zasługa akademika A. N. Kryłowa, który przez kilka lat pracował nad zmniejszeniem hałasu okrętów podwodnych, będączaangażowany w tworzenie „Barracudy”. Wysiłki zasłużonego akademika i całego zespołu kierowanego przez niego instytutu badawczego nie poszły na marne: łodzie projektu 971 „Pike-B” były kilkakrotnie mniej hałaśliwe niż najnowszy amerykański „Los Angeles”.

Przydział nowych okrętów podwodnych

Nowe okręty podwodne były w stanie odpowiednio sprostać każdemu wrogowi, a ich broń uderzeniowa i różnorodność zadziwiły nawet mądrych na świecie Mormanów. Chodzi o to, że „Pike-B” musiał niszczyć okręty nawodne i podwodne, kłaść miny, przeprowadzać naloty rozpoznawcze i sabotażowe, brać udział w operacjach specjalnych… Jednym słowem, zrobić wszystko, aby uzasadnić charakterystyczną „wielozadaniową łódź podwodną projektu”. 971 "Szczuka- B".

Innowacyjne rozwiązania i pomysły

Jak już powiedzieliśmy, oryginalny projekt okrętów podwodnych tego typu musiał zostać znacząco poprawiony. Jedynym słabym ogniwem naszych okrętów podwodnych w porównaniu z ich amerykańskimi odpowiednikami był brak cyfrowego systemu filtrowania zakłóceń. Ale pod względem ogólnych cech bojowych nowe „Pikes” nadal znacznie je przewyższały. Na przykład byli uzbrojone w najnowsze pociski przeciwokrętowe Granat, które w razie potrzeby pozwoliły znacznie przerzedzić każdą grupę wrogich okrętów nawodnych.

Ale już po „wykończeniu pilnikiem” w 1980 roku Pike nadal otrzymał kompleks cyfrowego zagłuszania Skat-3, a także najnowsze systemy naprowadzania, które pozwalały na użycie najbardziej zaawansowanych pocisków manewrujących. Po raz pierwszy kompleksowa automatyzacja sterowania walką ibroni, do projektu masowo wprowadzono specjalną wyskakującą kapsułę, aby uratować całą załogę, co zostało pomyślnie przetestowane na Barracudach.

Cechy projektowe

Podobnie jak wszystkie główne okręty podwodne ZSRR tej klasy, okręty podwodne Projektu 971 używały klasycznego schematu podwójnego kadłuba. Po raz pierwszy w historii „podwodnego” budownictwa okrętowego szeroko wykorzystano doświadczenie blokowej artykulacji fragmentów łodzi podwodnej, co pozwoliło na wykonanie większości prac w komfortowych warunkach warsztatowych. Szeroko stosowano również urządzenia strefowe, które po instalacji po prostu podłączano do scentralizowanych magistral danych.

Jak udało Ci się zmniejszyć poziom hałasu?

Oprócz wspomnianych już specjalnych śrub, stosowane są specjalne systemy amortyzacji. Po pierwsze, wszystkie mechanizmy są instalowane na specjalnych „fundamentach”. Po drugie, każdy blok strefowy ma inny system amortyzacji. Taki schemat pozwolił nie tylko znacznie zmniejszyć głośność hałasu generowanego przez okręt podwodny, ale także dodatkowo zabezpieczyć załogę i wyposażenie okrętu przed działaniem fal uderzeniowych generowanych podczas wybuchów bomb głębinowych. Tak więc nasza flota, dla której okręty podwodne prawie zawsze były główną siłą uderzeniową, otrzymała poważny „argument” za odstraszaniem potencjalnego wroga.

Podobnie jak wszystkie nowoczesne łodzie podwodne, „Pikes” mają rozwinięte upierzenie ogona z wyjątkową kulą, w której znajduje się holowana antena kompleksu radarowego. Osobliwością upierzenia tych łodzi jest to, żeże stanowi jakby jedną całość z elementami mocy korpusu głównego. Wszystko po to, aby maksymalnie zminimalizować liczbę turbulencji. Ten ostatni może naprowadzić wrogą hydroakustykę na trop statku. Te środki opłaciły się: szczupaki są uważane za najbardziej niepozorne do tej pory statki podwodne.

Wymiary i załoga łodzi podwodnej

Wyporność powierzchniowa statku wynosi 8140 ton, pod wodą - 10 500 ton. Maksymalna długość kadłuba to 110,3 m, szerokość nie przekracza 13,6 m. Średnie zanurzenie na powierzchni to blisko dziesięć metrów.

Ze względu na masowe zastosowanie różnych rozwiązań w zakresie zintegrowanej automatyzacji jego sterowania przy projektowaniu łodzi, załoga została zredukowana do 73 osób w porównaniu do 143 członków załogi amerykańskiej (w Los Angeles). Jeśli porównamy nowego „szczupaka” z poprzednimi odmianami tej rodziny, to warunki życia i pracy załogi uległy znacznej poprawie. Zmniejszając liczbę tych ostatnich, stało się również możliwe umieszczenie ludzi w dwóch najbardziej chronionych przedziałach (mieszkalnych).

Elektrownia

Sercem statku jest reaktor o mocy 190 MW. Posiada cztery wytwornice pary i jedną turbinę, których sterowanie i mechanizacja są wielokrotnie powielane. Moc dostarczana na wał to 50 000 KM. Z. Śruba jest siedmiołopatkowa, ze specjalną sekcją ostrzy i zmniejszoną prędkością obrotową. Maksymalna prędkość statku pod wodą, jeśli przetłumaczona na zrozumiałąWartości „lądowe” przekraczają 60 km/h! Mówiąc najprościej, łódź może poruszać się w gęstym środowisku szybciej niż wiele jachtów sportowych, nie wspominając o ciężkich okrętach wojennych. Rzecz w tym, że kadłuby łodzi zostały opracowane przez cały „batalion” akademików z licznymi pracami z dziedziny hydrodynamiki.

Sposoby wykrywania wrogich statków

Prawdziwą atrakcją nowego „Szczupaka” był kompleks MGK-540 „Skat-3”. Potrafi nie tylko odfiltrować zakłócenia, ale także samodzielnie wykryć namiar hałasu ze śrub każdego statku. Ponadto Skat może być używany jako konwencjonalny sonar podczas mijania nieznanych torów wodnych. Zasięg wykrywania okrętów podwodnych wroga potroił się w porównaniu z okrętami podwodnymi poprzednich generacji. Ponadto „Skat” znacznie szybciej określa charakterystykę ściganych celów i podaje prognozę czasu kontaktu bojowego.

Unikalną cechą każdej łodzi podwodnej Projektu 971 jest instalacja, która pozwala wykryć każdy statek nawodny na podstawie śladu, jaki opuszcza. Sprzęt oblicza fale odbiegające od niego nawet kilka godzin po przejściu statku przez ten plac, co umożliwia skrycie namierzać grupy wrogich okrętów z bezpiecznej odległości od nich.

Charakterystyka broni

Główna siła uderzenia to cztery rakiety kalibru 533 mm i wyrzutnie torped. Ale cztery kolejne mocowania 650 mm TA wyglądają znacznie bardziej imponująco. Łącznie na pokładzie łodzi podwodnej może znajdować się do 40 pocisków i/lub torped. „Szczupak” może strzelaćpociski „Granat”, a także „Szkwal”, równie skuteczne w pozycjach podwodnych i nawodnych. Oczywiście możliwe jest odpalanie konwencjonalnych torped i odpalanie min automatycznych z wyrzutni torped, które są niezależnie ustawiane w pozycji strzeleckiej.

Ponadto za pomocą tej łodzi podwodnej możesz również ustawić zwykłe pola minowe. Tak więc gama broni jest bardzo szeroka. Wystrzeliwane pociski manewrujące są naprowadzane i śledzone w trybie w pełni automatycznym, bez odwracania uwagi załogi od wykonywania innych misji bojowych. Niestety, w 1989 roku, po zawarciu wyjątkowo niekorzystnych dla naszego kraju porozumień z Amerykanami, okręty podwodne Projektu 971 przeszły do służby bojowej bez granatów i trąb powietrznych, ponieważ broń ta mogła przenosić ładunek jądrowy.

Znaczenie „szczupaka” dla krajowego przemysłu stoczniowego

Jak już powiedzieliśmy, te okręty podwodne stały się pierwszym samodzielnym projektem stoczni Dalekiego Wschodu, który po raz pierwszy otrzymał tak złożoność i znaczenie państwowego zamówienia. Łódź K-284, która stała się okrętem flagowym serii, została zwodowana w 1980 roku i weszła do floty cztery lata później. W trakcie budowy szybko dokonano drobnych poprawek w projekcie, które były regularnie wykorzystywane przy tworzeniu wszystkich kolejnych okrętów podwodnych.

Już podczas pierwszych testów marynarze i członkowie MON byli zachwyceni, jak cichy okazał się okręt podwodny. Wskaźniki te były tak dobre, że pozwoliły z pełnym przekonaniem o nich mówićpojawienie się sowieckiego przemysłu stoczniowego na całkowicie nowym poziomie. W pełni zgodzili się z tym zachodni doradcy wojskowi, którzy uznali szczupaka za broń nowej klasy i przydzielili im kod Akula.

Dzięki swoim cechom okręty podwodne Projektu 971 są w stanie pokonać głęboko obronę przeciw okrętom podwodnym, wyposażone w standardowe narzędzia do wykrywania akustycznego. Biorąc pod uwagę potężną broń, łódź podwodna może się bronić, nawet jeśli zostanie odkryta.

Nawet w strefie dominacji wroga ciche i niepozorne atomowe okręty podwodne z Projektu 971 mogą zadać wrogowi znaczne straty, aż do ostrzału celów przybrzeżnych z broni jądrowej. „Pikes” są całkiem zdolne do niszczenia okrętów nawodnych i podwodnych, a także niszczenia strategicznie ważnych centrów dowodzenia, nawet jeśli znajdują się one w znacznej odległości od strefy przybrzeżnej.

Znaczenie projektu Pike-B dla naszego kraju

Pojawienie się atomowej łodzi podwodnej projektu 971 zmyliło Amerykanów wszystkie karty. Wcześniej całkiem słusznie uważali swoje ofensywne siły nawodne za najsilniejsze na świecie, a flota radziecka, która miała znacznie mniej okrętów nawodnych, została oceniona przez ich ekspertów raczej nisko. „Pikes” osiągnęły zupełnie nowy poziom gry. Mogą bezpiecznie pracować nawet głęboko za liniami wroga, wykraczając poza linie obrony przeciw okrętom podwodnym. W przypadku wojny na pełną skalę żadne centrum dowodzenia nie jest odporne na atak nuklearny spod wody, a nawet nie warto mówić o całkowitym przecięciu morskich szlaków komunikacyjnych.

Każda ofensywna operacja potencjalnego wrogaw takich warunkach zamienia się w analogię tańca na polu minowym i można zapomnieć o gwałtowności ataku. Amerykańskie przywództwo "Pike" (zwłaszcza zmodernizowane) jest bardzo zaniepokojone. Już w 2000 roku wielokrotnie podejmowali próby legislacji porozumienia o silnym ograniczeniu ich używania, ale w interesie Federacji Rosyjskiej nie ma takich „obustronnie korzystnych” porozumień.

Modyfikacje i dalszy rozwój projektu

Następnie „Szczupak” (projekt 971) był wielokrotnie ulepszany, zwłaszcza pod względem ukrywania się sonaru. Szczególnie wyróżniają się jednostki Vepr i Dragon, budowane według indywidualnego projektu 971U. Są natychmiast zauważalne dzięki zmodyfikowanym konturom kadłuba. Ta ostatnia została jednocześnie wydłużona o cztery metry, co pozwoliło na regularne umieszczanie dodatkowego sprzętu do wyznaczania kierunku oraz zastosowanie nowych rozwiązań konstrukcyjnych mających na celu zmniejszenie poziomu hałasu. Przemieszczenie w pozycjach powierzchniowych i zanurzonych wzrosło o ponad półtorej tony.

Elektrownia zasilana reaktorem OK-650B3 również uległa znaczącym zmianom. Zmiany były tak oczywiste, że nowy wielozadaniowy okręt podwodny o napędzie atomowym został natychmiast nazwany Ulepszoną Akula w zagranicznych mediach. Według tego samego projektu miały powstać cztery kolejne okręty podwodne, ale ostatecznie w stoczni położono i stworzono tylko dwa z nich. Pierwszy z nich, K-335 „Gepard”, był generalnie budowany według specjalnego projektu 971M, który przewidywał wykorzystanie w projektowaniu najnowszych osiągnięć przemysłu radioelektronicznego.

Ta łódź stała się ogólnie dla zachodnichmarynarze marynarki znany jako Akula II, ponieważ jego różnice w stosunku do podstawowego projektu były uderzające. Drugi ukończony okręt podwodny, znany również jako K-152 Nerpa, również powstał zgodnie ze specjalnym projektem 971I, pierwotnie przeznaczonym do dzierżawy indyjskiej marynarce wojennej. Zasadniczo „Nerpa” różni się od swoich „braci” najbardziej uproszczonym elektronicznym wypełnieniem, w którym nie ma tajnych elementów.

Ciągłość pokoleń

Początkowo wszystkie łodzie z tej serii miały tylko indeks, bez nazwy własnej. Ale w 1990 roku K-317 otrzymał nazwę „Pantera”. Został nadany na cześć okrętu podwodnego Imperium Rosyjskiego, który jako pierwszy otworzył konto bitewne. Później „urodzinową dziewczyną” była atomowa łódź podwodna „Tigr” projektu 971. Wkrótce wszystkie łodzie podwodne z tej rodziny otrzymały również własne nazwy, odzwierciedlające oznaczenia statków wchodzących w skład Marynarki Wojennej Cesarskiej i Radzieckiej. Jedynym wyjątkiem, jaki ma projekt 971, jest Kuzbass. Wcześniej ten statek nazywał się „Mors”. Początkowo nosiła imię jednego z pierwszych okrętów podwodnych Imperium, ale później została upamiętniona przez sowieckich marynarzy.

Ale najbardziej znaczące były atomowe okręty podwodne produkowane w Sevmash. Cała ich seria nosiła kryptonim „Bars”. W tym celu wszystkie okręty podwodne projektu otrzymały na Zachodzie przydomek „koty”.

Praca półbojowa

Podczas agresji NATO na Serbię w 1996 roku K-461 „Wilk” pełnił służbę bojową na Morzu Śródziemnym. Amerykańskiej hydroakustyce udało się wykryć jej położenie podczas przejścia przez Cieśninę Gibr altarską, ale naszym okrętom podwodnym udało się od nich uciec. Odkrywać na nowo„Wilk” odniósł sukces tylko bezpośrednio u wybrzeży Jugosławii. W tej kampanii wojskowej atomowy okręt podwodny osłaniał krajowy lotniskowiec „Admirał Kuzniecow” przed potencjalnymi agresywnymi działaniami „zachodnich partnerów”. W tym samym czasie Volk prowadził tajny nadzór nad sześcioma atomowymi okrętami podwodnymi NATO, w tym jednym okrętem „konkurencyjnej” klasy Los Angeles.

W tym samym roku inny „Pike-B”, pod dowództwem A. V. Burilicheva, pełnił służbę bojową na wodach Atlantyku. Tam załoga odkryła SSBN Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych, a następnie potajemnie eskortowała statek podczas jego służby bojowej. Gdyby toczyła się wojna, amerykański lotniskowiec rakietowy spadłby na dno. Dowództwo bardzo dobrze to wszystko rozumiało, dlatego Burilichev natychmiast po „podróży służbowej” otrzymał tytuł Bohatera Federacji Rosyjskiej. To kolejny dowód na wysokie walory bojowe i kamuflaż każdej łodzi z Projektu 971.

O przypadkach zapalenia wyrostka robaczkowego na morzu…

Pod koniec lutego tego samego 1996 roku w ogóle miał miejsce anegdotyczny incydent. Wtedy właśnie odbywały się zakrojone na szeroką skalę ćwiczenia floty NATO. Zakonowi okrętów przeciw okrętom podwodnym właśnie udało się skontaktować z dowództwem i zgłosić brak potencjalnych okrętów podwodnych wroga na trasie konwoju … Kilka minut później dowódca rosyjskiego okrętu podwodnego skontaktował się z brytyjskimi statkami. I wkrótce sama „bohaterka okazji” pojawiła się przed oszołomionymi brytyjskimi marynarzami.

Załoga zgłosiła, że jeden z marynarzy był w ciężkim stanie z powodu pękającego zapalenia wyrostka robaczkowego. W warunkach okrętu podwodnego powodzenie operacji nie było gwarantowane, dlatego kapitan się zgodziłbezprecedensowa decyzja o komunikacji z zagranicznymi kolegami. Pacjent został szybko załadowany na angielski helikopter i wysłany do szpitala. Trudno sobie wyobrazić, co w tym momencie czuli brytyjscy marynarze, którzy właśnie donieśli o braku wrogich okrętów podwodnych. Co jeszcze ciekawsze, nie mogli wtedy wykryć łodzi projektu 971 ze starej serii! Od tego czasu projekt 971 Shark cieszy się ogromnym szacunkiem Królewskiej Marynarki Wojennej.

Aktualny stan rzeczy

Obecnie wszystkie okręty podwodne z tej serii są w służbie, służąc we Flocie Pacyfiku i Flocie Północnej. Wspomniany wyżej Nerpa służy w indyjskiej marynarce wojennej i zgodnie z warunkami kontraktu pozostanie tam do 2018 roku. Niewykluczone, że po tym Indianie będą woleli przedłużyć kontrakt, ponieważ wysoko cenią walory bojowe rosyjskiego okrętu podwodnego.

Przy okazji, indyjska marynarka wojenna nazwała Nerpa Chakra. Ciekawe, że wcześniej taką samą nazwę nosiła łódź 670 Skat, która w latach 1988-1992 służyła na zasadzie leasingu również Indiom. Wszyscy marynarze, którzy tam służyli, stali się prawdziwymi profesjonalistami w swojej dziedzinie, a niektórzy oficerowie z pierwszej czakry zdążyli już wznieść się do stopnia admirała. Cokolwiek to było, ale rosyjskie „szczupaki” są dziś aktywnie wykorzystywane w trudnym zadaniu służby bojowej i służą jako jeden z gwarantów suwerenności państwowej naszego kraju.

Dziś, kiedy flota zaczyna stopniowo odbudowywać się po latach 90., mówi się już, że atomowe okręty podwodne piątej generacji powinny być oparte właśnie narozwój projektu 971, ponieważ statki z tej serii wielokrotnie dowiodły swojej obietnicy. Same „Pikes” odpowiadają pod względem parametrów okrętom podwodnym czwartej generacji. Pośrednio potwierdza to fakt, że wielokrotnie oszukiwali system detekcji hydroakustycznej SOSUS, który swego czasu stwarzał wiele problemów sowieckim marynarzom.