Forma monopolu w Rosji i jej rodzaje

2024 Autor: Howard Calhoun | [email protected]. Ostatnio zmodyfikowany: 2023-12-17 10:38

Termin „monopol” oznacza dominację jednego sprzedawcy lub producenta produktów na rynku. Takim podmiotem gospodarczym jest cała branża, samodzielnie określa zarówno cenę rynkową swojego produktu, jak i wielkość jego dostaw do klientów. Monopole są produktem rozwoju stosunków kapitalistycznych. Co więcej, samo ich istnienie jest czynnikiem utrudniającym realizację jakichkolwiek reform gospodarczych przez państwo.

Nie dopuszczaj do pełnego rozwoju stosunków rynkowych i różnego rodzaju monopoli w Rosji. A to poważne zadanie, którego rozwiązanie starają się znaleźć odpowiednie organy państwowe.

Tło historyczne

Pod koniec XIX wieku. wielowiekowy rozwój rynku przeszedł znaczące zmiany. I wiązały się z realnym zagrożeniem dla rozwoju konkurencji. Pojawiła się jednak poważna przeszkoda na drodze tak niezbędnego atrybutu rynkowego, jakim były różne formy organizacyjne monopoli.

Historia takich formacji gospodarczych rozpoczęła się w czasach starożytnych. Niemal wszystkiemu towarzyszyły różne formy monopoli i ich ewolucjaetapy rozwoju relacji rynkowych. Jednak ich najnowsza historia zaczęła się dopiero w ostatniej trzeciej połowie XIX wieku, szczególnie objawiając się w czasie kryzysu 1873 r.

Znak podmiotu monopolistycznego

Co to za zjawisko? Na przykład formy monopoli przemysłowych to nic innego jak pojedyncze przedsiębiorstwa i ich stowarzyszenia, a także partnerstwa biznesowe, które wytwarzają znaczne ilości niektórych produktów. Taki stan rzeczy pozwala organizacjom zdominować rynek konsumencki i ustalać wysokie ceny, które przynoszą największe korzyści.

Dlatego główną cechą monopolu jest jego ekskluzywna pozycja. Przedsiębiorstwa wchodzące w skład takich formacji znacznie ograniczają konkurencję, jaka powstaje na rynku danego produktu. Oczywiście monopol jest pożądany dla każdego producenta. Rzeczywiście, w tym przypadku w jego rękach skupiona zostanie pewna siła ekonomiczna, co pozwoli mu uniknąć wielu problemów i zagrożeń.

Monopol naturalny

Stan dominacji na rynku dzieli się na różne typy. Istnieje taki monopol, jak naturalny, a także administracyjny i gospodarczy. Rozważ pierwszy.

Powstanie naturalnego monopolu jest ułatwione z wielu obiektywnych powodów. Jednocześnie taka formacja odzwierciedla taką sytuację na rynku, kiedy zapotrzebowanie na dany produkt może być zaspokojone przez jedną firmę lub w skrajnych przypadkach przez kilka. U podstaw takiego monopolu leży specyfika wytwarzania produktów lub wyjątkowość.serwis obsługi klienta. W takich przypadkach konkurencja jest po prostu niemożliwa lub wysoce niepożądana. Takie organizacje zapewniają dostawy energii, świadczą usługi telefoniczne itp. W takich branżach działa jedna lub ograniczona liczba firm.

Monopol administracyjny

Czasami organizacja zaczyna dominować na rynku w wyniku pewnych działań agencji rządowych. Taki monopol ma charakter administracyjny. Warunkiem jego wystąpienia jest przyznanie przez państwo wyłącznych praw do wykonywania określonego rodzaju działalności. Ponadto struktury takie z reguły składają się z przedsiębiorstw państwowych podległych różnym stowarzyszeniom, ministerstwom i administracjom centralnym.

Monopol administracyjny obejmuje całą grupę podmiotów gospodarczych tej samej branży działających na rynku jako całość. Takie formacje dominowały w byłym ZSRR.

Monopol gospodarczy

Ta forma formacji jest najbardziej powszechna. Pojawia się w związku z pojawieniem się pewnych przyczyn ekonomicznych i jest budowany zgodnie z prawami rozwoju gospodarczego.

Tak więc o monopolu gospodarczym można mówić w przypadkach, gdy przedsiębiorcy zdobywają dominującą pozycję na rynku na dwa sposoby:

• koncentracja kapitału przy stałym wzroście skali przedsiębiorstwa;
• centralizacja kapitału wraz z przystąpieniem lub wchłonięciem upadłych firm.

Idąc w pierwszą lub drugą drogę, przedsiębiorstwo osiąga taki rozmiar, który pozwala mu zdominować rynek.

Międzynarodowy monopol

Ten rodzaj edukacji jest szczególny. Powstaje przy wysokim stopniu uspołecznienia produkcji kapitalistycznej i rozwoju procesów interpolacji życia gospodarczego.

Jakie rodzaje monopoli można przypisać typowi międzynarodowemu? Pierwsza ma charakter transnarodowy. Taki monopol ma charakter narodowy pod względem kapitału i kontroli, ale jest międzynarodowy w swojej dziedzinie działalności. Takie formy monopoli kapitalistycznych są tego wyraźnym dowodem. Na przykład:

1. Standard Oil koncernu New Jersey. To amerykańska firma naftowa, której przedsiębiorstwa znajdują się w ponad czterdziestu krajach na całym świecie. Ponadto koncern umieścił 56% swoich aktywów za granicą, realizując tam 68% sprzedaży, otrzymując 52% zysku.
2. Szwajcarski koncern spożywczy Nestle. Większość zakładów produkcyjnych i organizacji sprzedaży znajduje się w innych krajach. W Szwajcarii realizowana jest tylko niewielka część obrotu towarowego (2-3%).

Istnieją również właściwe międzynarodowe monopole. Wszystkie obawy i zaufanie, które można opisać tym terminem, mają szereg cech.

Różnice między nimi polegają przede wszystkim na tym, że ich kapitał zakładowy jest rozproszony na arenie międzynarodowej. Głównym trzonem pracowników są ludzie różnych narodowości. Przykład takiego połączeniajest:

• Anglo-holenderski koncern „Unilever”, działający w branży chemicznej i spożywczej;
• Belgijsko-niemiecki trust „Agfa-Gevert”, produkujący produkty fotochemiczne.

Liczba takich organizacji monopolistycznych jest niewielka, co tłumaczy się trudnościami w łączeniu kapitału o różnym pochodzeniu narodowym - są to różnice w ustawodawstwie, podwójne opodatkowanie, sprzeciw urzędników państwowych i wiele więcej.

Formy monopoli

Istnieje pewna klasyfikacja organizacji, które zajmują dominującą pozycję na rynku. Lista ta zawiera szereg podstawowych form, w jakich mogą się jednoczyć przedsiębiorstwa monopolistyczne. Najprostsze z nich powstały w sferze obiegu. Wśród nich:

1. Kartel to forma monopolu, która łączy kilka przedsiębiorstw działających na tym samym obszarze produkcyjnym. Uczestnicy takiego systemu mają niezależność handlową, zachowują własność środków i narzędzi oraz niezależnie pozbywają się wypuszczonego przez siebie produktu. Członkowie kartelu uzgadniają jedynie wielkość swojego udziału w całkowitej wielkości produkcji, na rynkach zbytu i ustalają ceny towarów.
2. Syndykat to forma monopolu, czyli zrzeszenie niektórych przedsiębiorstw należących do tej samej branży, które zachowują własność środków produkcji, ale nie mają niezależności handlowej ze względu na brak prawa do sprzedaży ich towary. W takim przypadku sprzedaż produktów realizowana jest przez marketing ogólnybiuro.

Istnieje bardziej złożona forma monopolu. Takie przedsiębiorstwa obejmują sektor produkcji bezpośredniej. Jedną z głównych form tego typu monopoli jest trust. Takie stowarzyszenie obejmuje przedsiębiorstwa jednej lub kilku gałęzi produkcji przemysłowej jednocześnie. Uczestnicy trustu nie mają własności ani środków produkcji, ani produktu, który wytwarzają. Brakuje im również niezależności handlowej. Innymi słowy, w trustach istnieje związek produkcji, marketingu, finansów i zarządzania. Zaletą takiego stowarzyszenia jest to, że każdy z jego uczestników ma swój udział w akcjach proporcjonalny do udziału zainwestowanego kapitału. Taki pakiet daje prawo do uczestniczenia w zarządzaniu trustem i otrzymywania jego udziału w zyskach z niego.

Istnieje inna złożona forma monopolu – zróżnicowany koncern. Łączy dziesiątki, a nawet setki przedsiębiorstw należących do różnych branż, handlu i transportu. Uczestnicy takiego monopolu tracą prawo do własności środków produkcji, jak również do produktu, który wytwarzają. Ponadto wszystkie przedsiębiorstwa podlegają kontroli finansowej ze strony firmy macierzystej.

Pojawienie się monopoli w Rosji

Formacje składające się z organizacji dominujących na rynku pojawiły się również w naszym kraju. I po raz pierwszy zaczęli mówić o monopolach w Rosji pod koniec XIX wieku. Społeczności te rozwijały się na osobliwej ścieżce, którą wyróżniała bezpośrednia ingerencja w ich sprawy.agencje rządowe. Rząd wywierał wpływ na rozwój organizacji w sferze metalurgicznej, budowy maszyn, transportu, przemysłu cukrowniczego i naftowego. Dlatego rodzaje monopoli w Rosji z reguły ograniczały się do typu administracyjnego. Jednak przed początkiem XX wieku. rola takich organizacji w gospodarce kraju była niewielka.

Przejście Rosji do imperializmu

W latach 1900-1903. wybuchł światowy kryzys gospodarczy. Stał się głównym impulsem, który doprowadził do przyspieszonego i masowego tworzenia się monopoli w Rosji. Aby określić sposoby wyjścia z kryzysu, przemysłowcy zaczęli gromadzić się na kongresach branżowych. Jednocześnie opracowano główną receptę na rozwiązanie problemu. Polegał na tworzeniu zjednoczonych organizacji handlowych, które sprzedają wyprodukowane towary. Tak więc w Rosji pojawiły się najniższe formy monopolu, jakimi są syndykaty. Organizacje te kontrolowały ceny na rynku.

Syndykaty, jako pierwsze formy monopolu, powstały w Rosji dzięki obowiązkom ochronnym państwa, które chroniły rynek krajowy. Pojawieniu się takich formacji sprzyjały także nakazy rządowe, kiedy państwo organizowało konkursy, dając pierwszeństwo firmie, która ustaliła najniższą cenę.

Tak więc na początku XX wieku. pojawiły się takie syndykaty jak „Prodamet”, „Prodvagon”, „Produgol”, „Roof”.

Równolegle z syndykatami zaczęła powstawać taka forma monopolu jak trust. Stopniowo pojawiały się też formacje „wyższego typu”, czyli koncerny. Podobne skojarzenia powstały wprzemysł bawełniany. Co więcej, przedsiębiorcy, zgromadziwszy duże sumy, najpierw weszli w posiadanie banków, a następnie zaczęli inwestować swoje środki w słabo rozwinięte branże. W tym czasie były to takie branże jak motoryzacyjna, elektryczna i chemiczna.

Międzynarodowe rodzaje monopoli w Rosji działały w przemyśle naftowym. Przybyli do naszego kraju w formie trustów, które podzieliły między siebie światowe rynki. W Rosji jednocześnie było trzech przedstawicieli takiego monopolu. Wśród nich:

• Royal Dal Shell to angielsko-holenderski fundusz powierniczy.
• "Partnerstwo Nobla", którego główna stolica należała do niemieckich przemysłowców.
• Russian General Oil Corporation, utworzona na bazie inwestycji anglo-francuskich.

Ogólnie rzecz biorąc, monopoliści przynieśli oczywiste szkody gospodarce narodowej kraju. Utrzymywali wysokie ceny na swoje produkty, ograniczając niekiedy wydobycie surowców paliwowo-energetycznych. Dlatego rosyjski rząd musiał uporać się z takim zjawiskiem jak monopol. Rodzaje i formy takiej edukacji starali się ograniczać różnymi aktami ustawodawczymi. Jednak wszystko poszło na marne, ponieważ większość urzędników państwowych zajmowała wysoko płatne stanowiska w różnych firmach równolegle z pracą rządową.

Upadek przemysłowy

Niektóre lokalne monopole w Rosji zaprzestały działalności z powodu wybuchu I wojny światowej. Ale ogólnie w okresie działań wojennych liczba takich formacjitylko wzrosła. Niektóre koncerny, jako najwyższa forma monopolu, stały się jeszcze potężniejsze. Co więcej, wielu z nich znacznie zwiększyło swój kapitał, produkując wyroby militarne.

Po rewolucji październikowej banki i przemysł zostały znacjonalizowane. W wyniku tego procesu zlikwidowano monopole w Rosji. Pojawienie się takich formacji rozpoczęło się ponownie po latach 90., kiedy kraj zaczął zmierzać w kierunku relacji rynkowych.

Nowoczesna scena

Do tej pory w Rosji nie ma czystych monopoli. Istnieją tylko pojedyncze przedsiębiorstwa, których produkty zajmują znaczący udział w rynku (65 proc. lub więcej). Główną formą monopolu w Rosji są duże stowarzyszenia. Co więcej, wszystkie należą do rodzaju formacji naturalnych. Takie monopole tworzyło samo państwo, realizując politykę specjalizacji, pogłębiania i koncentracji produkcji. Jednak kryzysy gospodarcze wyraźnie pokazały, że takie struktury są niezwykle niestabilne.

Ponadto w Rosji istnieje taki rodzaj monopolu jak lokalny. Wynika to z nienasycenia rynku, gdy poszczególne przedsiębiorstwa wbrew swojej woli zaczynają zajmować pozycję dominującą. Lista ta często obejmuje organizacje zajmujące się przetwarzaniem produktów rolnych, a także usługami handlowymi, medycznymi i konsumenckimi.

W Rosji jest tylko trzech największych monopolistów:

• RAO „UES”, zajmujące się produkcją energii elektrycznej i dostarczaniemusługi w zakresie dostawy do konsumenta.
• Gazprom transportuje gaz rurociągami i sprzedaje go ludności.
• MPS prowadzi ruch kolejowy.

Rostelecom może znajdować się na tej samej liście. Organizacja ta świadczy usługi komunikacji międzynarodowej i dalekobieżnej. Mniejszymi monopolistami organizującymi swoją działalność w miastach są Vodokanal, Metropolitan itp. Wszyscy są w stanie regulować cenę swojego produktu, ograniczając jego podaż dla konsumenta.

Czasami monopoliści nadużywają władzy w swoich rękach. Pobierają zbyt wysokie ceny, pokrywając w ten sposób nieuzasadnione koszty. Ponadto w gospodarce rosyjskiej panuje dyskryminacyjna postawa monopolistów wobec konkurentów. Przykładem jest decyzja administracji obwodu kirowskiego, która utworzyła przedsiębiorstwo państwowe, w skład którego weszły wcześniej samodzielnie działające apteki, fabrykę farmaceutyczną, bazę apteczną oraz laboratorium kontrolno-analityczne. Takie stowarzyszenie zaprzestało działalności decyzją Państwowego Komitetu Antymonopolowego.